Stary Rypin w nowej publikacji

Podsumowaniem wieloletnich badań archeologicznych na terenie Starorypina Prywatnego jest wydana pod koniec roku książka „Stary Rypin. Wczesnośredniowieczna perła międzyrzecza Wisły, Drwęcy i Skrwy” pod redakcją naukową dr Jadwigi Lewandowskiej.

Dzień przed końcem ubiegłego roku Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej zaprosiło wszystkich rządnych wiedzy o przeszłości naszego miasta na promocję bogato ilustrowanej publikacji będącej wynikiem pracy grupy naukowców, a dotyczącej pierwszego Rypina. O książce i pracy nad nią opowiadały: archeolożka dr Jadwiga Lewandowska i antropolożka fizyczna dr Justyna Karkus.

– Po kilkunastu latach badań można już przeczytać o wczesnośredniowiecznej historii pierwszego Rypina, jednego z głównych ośrodków na ziemi dobrzyńskiej, z jego bogactwem różnorodnych rozwiązań organizacji przestrzennej, unikalnymi obiektami ruchomymi i nieruchomymi. Rypin powstał niewątpliwie z inicjatywy państwowej, niewykluczone, że w celu umacniania północno-mazowieckiej rubieży. Jest to miejsce wyjątkowe, obdarzone duchem przeszłości, gdzie we wczesnym średniowieczu wzniesiono obiekt mieszkalno-obronny, funkcjonujący wraz z osadami, a także cmentarzem. Pierwszy rypiński gród wymieniony został w tzw. falsyfikacie mogileńskim – zaznaczyła na wstępie Jadwiga Lewandowska, przechodząc do omówienia poszczególnych rozdziałów publikacji.

W pierwszej części opracowania znalazły się rezultaty badań palinologicznych we wczesnośredniowiecznej osadzie podgrodowej, których autorką była prof. Agnieszka Noryśkiewicz.

– Badania palinologiczne miały dostarczyć danych na temat gospodarczego i kulturowo-symbolicznego wykorzystywania roślin, a także zrekonstruować warunki użytkowania przez człowieka danego terenu. W ramach badań archeobotanicznych wykonano analizę pyłkową 14 próbek pobranych bezpośrednio z warstw kulturowych. Poza tym zostały zaprezentowane również wyniki analizy geomorfologicznej rozpoznawanego obszaru, autorstwa Piotra Weckwertha, który wskazał, że lokalizacja starorypińskiego kompleksu osadniczego i jego poszczególnych elementów wynikała z uwarunkowań środowiskowych, zależnych od ukształtowania pierwotnej rzeźby terenu oraz budowy geologicznej. Kompleks ten znajduje się w obrębie i w bezpośrednim sąsiedztwie jedynego na tym obszarze cypla wysoczyzny morenowej, którego morfologia oraz morfometria warunkowały lokalizację osadnictwa i rozwój funkcji społeczno-gospodarczych – wyjaśniła Jadwiga Lewandowska.

W kolejnym rozdziale historyk Piotr Gałkowski zajął się źródłami pisanymi dotyczącymi pierwszego Rypina.

– Pomimo, iż dokumentów historycznych pisanych do XIII wieku jest niewiele, a dodatkowo były już wielokrotnie analizowane przez pokolenia historyków, niezbędne było odniesienie się do nich raz jeszcze, zwłaszcza w kontekście wyników badań archeologicznych. Autor tego rozdziału przyjął z dużym prawdopodobieństwem, że napływ ludności z Wielkopolski, ale być może także z południa ówczesnej Polski, spowodował w końcu lat trzydziestych XI wieku rozwój osadnictwa na terenie późniejszego pierwszego Rypina a w konsekwencji budowę przez przybyszów grodu – tłumaczyła prelegentka.

Najbardziej obszerną część książki poświęcono kompleksowi osadniczemu w pierwszym Rypinie. Zaprezentowane zostały obserwacje stratygraficzne (stratygrafia – dział geologii historycznej zajmujący się ustaleniem wieku i przyczyn rozmieszczenia skał w skorupie ziemskiej), analizy wczesnośredniowiecznych naczyń ceramicznych oraz wyniki badań zwierzęcych szczątków kostnych.

– Rozpoznanie tego rozległego stanowiska o szacowanej powierzchni przynajmniej 2,5 ha należy uznać jednak za sondażowe, a tezy zbudowane na podstawie dotychczasowych badań za wstępne. W wyniku przeprowadzonych dotąd działań eksploracyjnych można stwierdzić, że znajdowała się tam we wczesnym średniowieczu osada, której relikty odsłonięto w kilku wykopach oraz podgrodzie późnośredniowieczne wraz z cmentarzem. Pierwszy etap zasiedlenia tego obszaru we wczesnym średniowieczu na podstawie wyników analizy źródeł archeologicznych można datować na drugą połowę IX do pierwszej połowy X wieku – dzieliła się z publicznością informacjami sprzed ponad tysiąca lat dr Lewandowska.

Szczególnie istotne dla badań nad historią i kulturą wczesnośredniowiecznego Rypina i całej ziemi dobrzyńskiej jest odkrycie cmentarzyska z tego okresu. O tym, co wyczytano z ludzkich szczątków opowiedziała dr Justyna Karkus. Naukowczyni poddała analizie 86 szkieletów lub ich fragmentów. Z badań wynika, że 62 procent kobiet umierało w wieku 20-30lat. Powodem były najprawdopodobniej komplikacje okołoporodowe. Wśród osób w wieku 30-40 lat było ponad dwukrotnie więcej mężczyzn niż kobiet. Prelegentka zaprezentowała też zdjęcia fragmentów kośćca ze śladami chorób oraz uszkodzeń spowodowanych dużym wysiłkiem fizycznym.

Zainteresowani publikacją „Stary Rypin. Wczesnośredniowieczna perła międzyrzecza Wisły, Drwęcy i Skrwy” mogą skontaktować się z Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej w Rypinie, które jest jednym z dystrybutorów książki.

Tekst i fot. (jd)