To już prawie 80 lat [zdjęcia]

Morze ruin i bezmiar cierpienia. Dwieście tysięcy ofiar, dziesiątki tysięcy okaleczonych psychicznie i fizycznie. Czy było warto?

To pytanie zadawane jest przy okazji każdej rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego. Czy Antoni Chruściel „Monter” podpisałby rozkaz rozpoczęcia walk, gdyby wiedział, że w Jałcie został przypieczętowany los Polski? Na to pytania nie ma prostej odpowiedzi, tak jak sytuacja polityczna naszego kraju nie była prosta latem 1944 roku.

„Jak nie kochać strzaskanych tych murów,/ tego miasta, co nocą odpływa,/ kiedy obie z greckiego marmuru -/ i umarła Warszawa, i żywa” – pisał Tadeusz Gajcy, poeta, powstaniec, który zginął 16 sierpnia, mając zaledwie 22 lata.

Nie sposób powstrzymać łez, zatrzymując się w powstańczych kwaterach na wojskowych Powązkach. Tacy byli młodzi – 16, 17, 20 lat czytamy na tabliczkach przytwierdzonych do brzozowych krzyży. Wzruszenie ogarnia przy pomniku Małego Powstańca. Najmłodszy z nich, 11-letni Witek Modelski poległ 20 września.

W Rypinie, podobnie jak w całym kraju, uczczono powstańców. Były krótkie przemówienia, przyszło kilkudziesięciu mieszkańców i harcerze. Punktualnie o 17.00 zawyły syreny, a ruch na rondzie Solidarności został zatrzymany przez mężczyzn z flarami.

Powstańcy, niewielu z nich jest między nami, trochę ponad 500 w kraju i za granicą. Czy za rok usłyszymy ponownie mądre słowa Wandy Traczyk-Stawskiej?

Po wojnie ci, którzy nie zginęli, starali się jakoś żyć w nowej rzeczywistości. Nie przyznawali się do powstańczej karty, bo można było za to trafić do ubeckiego więzienia. W nowej „socjalistycznej” Polsce, która z prawdziwym socjalizmem nie miała nic wspólnego nie byli bohaterami, tylko „zaplutymi karłami reakcji”. Za swoje oddanie ojczyźnie płacili wieloletnim więzieniem, czasem śmiercią po torturach podczas przesłuchań.

Pamiętajmy o nich zawsze.

Tekst i fot. (jd)