Audyt pokazał skalę nadużyć

Rozmowa z Danielem Obajtkiem, nowym prezesem Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, na temat zmian w działaniu tej instytucji oraz o powodach opóźnień w realizacji dopłat dla rolników

- Wstępne spostrzeżenia, jako prezesa, odnośnie dotychczasowego funkcjonowania ARiMR

- W pierwszej kolejności musiałem się zmierzyć z poważnym problemem, jakim był zastój w dopłatach dla rolników. Zagrożony był cały system płatności bezpośrednich, a to w sumie 14,5 mld złotych, które powinny trafić do rolników. Poprzednie kierownictwo ARiMR zbyt późno podpisało umowę na budowę systemu informatycznego, bez którego niemożliwa byłaby wypłata płatności bezpośrednich za 2015 rok. Budowa takiego systemu trwa około dwóch lat. Umowę podpisano dopiero w styczniu 2015 roku. Innym z problemów była niefrasobliwość w wydawaniu środków z budżetu agencji – na nagrody, szkolenia, gadżety czy działania promujące polityków rządzącej wcześniej koalicji.

- Pomysły na usprawnienie i poprawę efektywności działania ARiMR

- Po pierwsze niezależna firma przeprowadziła audyt instytucji, byśmy mogli zobaczyć, jaki jest punkt wyjścia. Jego wyniki pokazały znaczną skalę nadużyć. Na przykład informacja, że przez okres rządów PO-PSL w ARiMR wypłacono ponad 280 mln złotych nagród, z tego dużą część dla wąskiej grupy dyrektorów! W budżecie ARiMR na 2016 rok udało się dokonać oszczędności na kwotę 15 mln złotych, m.in: ograniczając o 1,3 mln złotych wydatki na szkolenia. Wstrzymane zostały wypłaty nagród na kwotę 1 mln złotych i ograniczone nagrody kwartalne na kwotę 8 mln złotych. Wprowadzono także zmiany w statucie ARiMR, za czym poszły zmiany w departamentach w centrali. Regularnie spotykam się również w regionach z pracownikami Biur Powiatowych ARiMR, którzy ciężko pracują, aby rolnicy otrzymali dopłaty. Duża część z nich, to bardzo pracowite osoby z dobrymi kwalifikacjami, które nie były dotychczas właściwie wykorzystane i stosownie nagradzane.

- Problem dopłat bezpośrednich. Czym spowodowane były (nadal są) opóźnienia w ich wypłacie?

- Opóźnienia w wypłacaniu dopłat dla rolników na pewno nie są spowodowane zmianami kadrowymi w ARiMR, o czym tak szeroko rozpisują się te media, które w przeszłości milczały o błędach i zaniedbaniach naszych poprzedników. Problemy, które obecnie rozwiązujemy spowodowane są zbyt późnym rozpoczęciem budowy systemu informatycznego, wspierającego obsługę wniosków o płatności bezpośrednie. Poprzednie kierownictwo zgodziło się na przeniesienie gotowości systemu informatycznego z 18 listopada 2015 r. na 22 lutego 2016 r. Jeśliby trzymać się tego terminu to wypłaty środków naliczanych przez system informatyczny rozpoczęłyby się dopiero na przełomie lutego i marca. Wynegocjowaliśmy z firmą IT, by uruchamiała poszczególne fragmenty systemu. Dzięki temu pieniądze do rolników płynęły już od 1 grudnia.

- Jak wygląda realizacja płatności na tę chwilę?

- Od 1 grudnia do 17 marca ARiMR wypłaciła w ramach dopłat bezpośrednich za 2015 rok 5,3 mld złotych. Pieniądze zostały przekazane na konta bankowe ok. 979,4 tys. rolników. Wraz z zaliczkami wypłacanymi pozasystemowo od 16 października do 20 listopada ubiegłego roku wypłaciliśmy łącznie 7,98 mld złotych. Koperta finansowa przeznaczona na realizację tych dopłat wynosi 14,49 mld złotych.

- Kolejna kampania będzie przebiegać bezproblemowo?

- Przygotowanie do wypłat za 2016 rok było także znacznie opóźnione, przynajmniej o pół roku, ale będziemy mądrzejsi o doświadczenia z kampanii roku 2015. Na realizację płatności bezpośrednich za 2016 r. zostanie przeznaczona kwota ok. 3,4 mld euro. Od 15 marca można składać wnioski o przyznanie płatności obszarowych za ten rok. Rolnicy, którzy złożą swoje wnioski do 16 maja, mogą liczyć na otrzymanie dopłat w należnej im wysokości. Kto nie zdąży złożyć wniosku w tym terminie, będzie miał jeszcze szanse zrobić to do 10 czerwca, ale wówczas za każdy roboczy dzień opóźnienia należne płatności będą pomniejszane o 1 proc.

- Czy nastąpią zmiany w systemie wypłacania dopłat?

- We współpracy z MRiRW pracujemy nad uproszczeniami. W roku 2016 na jednym formularzu wniosku rolnicy mogą ubiegać się o przyznanie płatności bezpośrednich, w tym m.in.: jednolitej płatności obszarowej, płatności za zazielenienie, płatności dodatkowej, płatności dla młodych rolników, płatności w ramach dobrowolnego wsparcia związanego z produkcją czy płatności niezwiązanej do tytoniu. Po raz pierwszy od roku 2016 można będzie także ubiegać się o premię pielęgnacyjną i premię zalesieniową.  Istotną zmianą jest także to, że od bieżącego roku płatności do gruntów wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa przysługują rolnikom posiadającym do nich tytuł prawny na dzień 31 maja. Rolnik, który ubiega się o płatności bezpośrednie do takich gruntów powinien do dnia 31 sierpnia 2016 r. złożyć stosowne oświadczenie.

- Kilka słów o nowym harmonogramie PROW oraz procedurach z nim związanych

- Zmiany idące w kierunku zgodnym z oczekiwaniem potencjalnych beneficjentów widać na przykładzie „pomocy na rozpoczęcie działalności gospodarczej na rzecz młodych rolników”. W trakcie zeszłorocznego naboru złożono 3313 wniosków. Spośród tych, które nie kwalifikowały się do przyznania pomocy na podstawie obowiązujących przepisów, ponad 400 udało się teraz uratować, zmieniając rozporządzenie. Ministerstwo rolnictwa i agencja pracują również nad różnymi uproszczeniami w ubieganiu się o środki PROW 2014-2020. Należy podkreślić, że w tym roku po raz pierwszy opublikowano całoroczny harmonogram naborów na działania tego Programu. W ten sposób każdy rolnik, przedsiębiorca lub samorząd mogą odpowiednio wcześniej przygotować się do złożenia wniosku. Wcześniej harmonogramy miały jedynie wewnętrzny charakter. W końcu marca rozpoczął się drugi nabór wniosków o przyznanie premii dla młodych rolników. W tym samym czasie będą przyjmowane wnioski o przyznanie pomocy na operacje typu "Modernizacja gospodarstw rolnych" na inwestycje związane z rozwojem produkcji prosiąt, rozwojem produkcji mleka krowiego, bydła mięsnego oraz z racjonalizacją technologii produkcji.

Adam Wojtalewicz

Foto: Internet