Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej (1945-1992)

Gospodarka zasobami mieszkań komunalnych oraz oczyszczanie miasta prowadzone były po wojnie przez tzw. Referat Gospodarki Komunalnej, działający przy Miejskiej Radzie Narodowej w Rypinie, którym kierował od 1945 roku Jan Ciarkowski

W 1949 roku uruchomiono Zakład Oczyszczania Miasta jako samodzielną instytucję, której kierownikiem został również Jan Ciarkowski. W sprawozdaniu MRN z 1951 roku pisał: „Zakład Oczyszczania Miasta zatrudnia 6 robotników fizycznych, w tym 2 woźniców, 2 ładowaczy, 2 zamiataczy. Wywożenie nieczystości śmieci i płynnych prowadzi się dwoma parokonnymi wozami. Wiosną oczyszczono rowy odpływowe przy ulicy Koszarowej i Dworcowej długości 900 m oraz przepusty wodne pod jezdniami. Zakład Oczyszczania Miasta porządkuje 118 posesji znajdujących się administracji Prezydium MRN. W posesjach tych znajduje się 80 ustępów i dołów kloacznych nieskanalizowanych i tyleż śmietników oraz 50 ulicznych koszy na śmieci. Prace przy oczyszczaniu odbywają się w porze rannej i do godz. 8 rano ulice doprowadzone są do należytego porządku i czystości. W porze zimowej Zakład porządkuje chodniki i rynsztoki z opadów śniegu, ponadto gromadzi się piasek na skrzyżowaniach, którym posypuje się w czasie gołoledzi ulice. Zakład Oczyszczania Miasta zmierza konsekwentnie do zrealizowania zadań i wykonania Wielkiego Planu 6-cio Letniego podnosząc warunki zdrowotne i higieniczne klasy robotniczej i całego społeczeństwa, mając na względzie dobro Polski Ludowej i Socjalizmu”. Zakład zatrudniał także dwóch brukarzy, którzy zajmowali się naprawą ulic. W 1949 roku utworzono również Zarząd Nieruchomości Miejskich który objął swoją działalnością nieruchomości poniemieckie i opuszczone. Na dochody Zarządu składały się komorne, czynsze dzierżawne. Zatrudniono siedmiu stałych robotników i jednego pracownika umysłowego. W 1950 roku zakłady te podporządkowane zostały Wydziałowi Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej przy Prezydium Powiatowej Rady Narodowej. W 1954 roku kierownik Zakładu Oczyszczania Miasta pisał: „Brak jednego konia uniemożliwił wykonanie planu”. 

Władze starały się jednak mobilizować mieszkańców do sprzątania. W tym samym sprawozdaniu czytamy bowiem: „26 kwietnia zorganizowano Dzień Czystości, w którym wszyscy mieszkańcy doprowadzili do należytego porządku i estetycznego wyglądu ulice, poszczególne nieruchomości, klatki, piwnice, strychy, podwórza. Powołano 17 trójek kontrolnych, które przeprowadziły kontrole we wszystkich obiektach. Z ważniejszych prac wykonanych w czasie trwania akcji należy wymienić: budowę ustępu i śmietnika przy ulicy Nadrzecznej i zlikwidowanie dzikiego wysypiska śmieci powstałego w czasie zimy”. Miejska Rada Narodowa przejęła także nadzór nad hotelem miejskim znajdującym się przy ulicy 21 stycznia 38. Hotel posiadał 7 pokoi. Kierownikiem była Regina Szczotkowska.
Po wojnie występowały duże trudności z zapewnieniem mieszkań w mieście. W listopadzie 1945 roku Robotnik Pomorski donosił: „W Rypinie panuje głód mieszkaniowy.

By temu zapobiec komisja mieszkaniowa energicznie przeprowadza akcję ścieśniania mieszkańców. Lokale mieszkalne muszą być wykorzystane do maksimum, przeciętnie 2 osoby na izbę, a osoby samotne muszą zajmować tylko pojedyncze pokoje kawalerskie nie przekraczające 12 m2”. W pierwszej kolejności mieszkania otrzymywali jednak przedstawiciele władzy rypińskiej, ale także milicji i ubecy. „Kwestia mieszkaniowa ze względu na to, że UB i PPR postanawia zająć kilka największych domów w mieście, przedstawia się nieszczególnie. Przy przymusowym usuwaniu mieszkańców jednego z domów z polecenia UB i przewodniczącego PRN doszło do gorszących scen. Usuwano o godz. 12 w nocy, podczas płaczów, krzyków i bicia. Dzięki temu, że dużo mieszkań zostało opuszczonych przez Niemców, udało się wyciągnąć ludność polską z zajmowanych za czasów okupacji piwnic” – pisał w czerwcu 1945 roku starosta powiatowy Eugeniusz Nieliwódzki. We wrześniu 1948 roku przewodniczący Miejskiej Rady Narodowej Hieronim Bejgrowicz w czasie sesji mówił: „Celem polepszenia bytu mas pracujących należałoby wyszukać pewne kredyty na budownictwo mieszkaniowe. Zdarzają się przypadki, że mieszkania zajmowane przez świat pracy są niżej krytyki, co w obecnym ustroju jest niedopuszczalne”. W 1952 roku Jan Ciarkowski, kierownik referatu Gospodarki Komunalnej w Rypinie, pisał w sprawozdaniu komisji lokalowej: „O przydział mieszkań ubiega się 5 rodzin funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa i 5 rodzin funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej, które z tytułu swej pracy powinny otrzymać w pierwszej kolejności przydział na lokale”. Problem mieszkaniowy potęgowali także przybywający do miasta repatrianci. W 1945 roku utworzono w baraku przy ulicy Warszawska 42 Powiatowy Urząd Repatriacyjny. Miasto remontowało w pierwszej kolejności domy opuszczone i poniemieckie. Występowały jednak znaczne trudności z zaopatrzeniem w materiały budowlane. Do Warszawy jeździły z Rypina specjalne delegacje po przydział papy.

W 1952 roku liczba budynków mieszkalnych w Rypinie wynosiła 480, w tym administrowanych przez Prezydium MRN 120. Budynkami mieszkalnymi zarządzał Zarząd Budynków Mieszkalnych (ZBM). Podstawą było 21 bloków na tzw. Nowym Osiedlu, w których mieszkało 250 lokatorów w 560 izbach. Stan budynków tych – jak oceniano wówczas – był bardzo dobry. Budynki Nowego Osiedla, wystawione w czasie okupacji przez władze niemieckie posiadały wszelkie urządzenia użyteczności publicznej, jak woda, kanalizacja, prąd. Traktowane było przez władze miasta jako tzw. osiedle robotnicze. Drugim Osiedlem było 9 domków przy ulicy Toruńskiej, w których mieszkało 30 lokatorów. Stan budynków oceniano jako bardzo dobry ze wszystkimi urządzeniami. Trzecie osiedle 8 budynków znajdowało się przy ulicy Sportowej, gdzie mieszkało 16 lokatorów. Domy te posiadały tylko urządzenia elektryczne. Pozostałe 85 budynków w gorszym stanie ZBM posiadał w różnych częściach miasta. Dużą uwagę zwracano na pomoc społeczną, szczególnie dla matek samotnie wychowujących dzieci, których ojcowie zginęli podczas wojny. 

Władze niemieckie w czasie okupacji przeprowadziły szereg inwestycji komunalnych i wiele remontów ulic. Mimo to Rypin wymagał jeszcze znacznych nakładów finansowych na infrastrukturę miejską. W sprawozdaniu za rok 1946 burmistrz miasta notował: „Szczególną uwagę zwrócono na podniesienie warunków sanitarno-porządkowych i remont mieszkań, uruchomiono częściowo łaźnię miejską i oddano do użytku basen miejski. Oczyszczono i doprowadzono do należytego wyglądu parki miejskie”. Ze względów sanitarnych i brak wanien w domach, dużą uwagę zwracano na łaźnię miejską. Opis łaźni zachował się w sprawozdaniu MRN za 1951 rok, gdzie czytamy”: Budynek znajduje się przy ulicy Koszarowej a Nowym Osiedlem. Połączony jest z elektrycznością, kanalizacją i wodociągiem. Ogrzewana jest przez dwa zwykłe piece. Łaźnia podzielona jest na: poczekalnię, kabiny kąpielowe o rozmiarach 3 x 1,8 m z wannami, kabinę zbiorową z prysznicami, kotłownię, skład opału, jedną ubikację i korytarz. W poczekalni znajduje się godło państwowe i dwa portrety. Sta urządzeń jest dobry, podłogi uszczelnione, ściany i sufity pobielone. Łaźnia jest czynna raz w tygodniu w soboty oraz dni przedświąteczne. Frekwencja w zimowej porze waha się około 50 osób, latem spada do 15 osób”. W sprawozdaniu Prezydium PRN z 1954 roku czytamy także: „Łaźnia wyposażona jest w 6 wanien bez natrysków. Czynna jest raz w tygodniu i na każde żądanie przy kąpieli zespołowej. Plan zabiegów kąpielowych na rok 1954 wynosi 2000 kąpieli wannowych i został wykonany w 54%. W sezonie letnim frekwencja jest mała i dlatego jest tak niskie wykonanie planu.

Zalecono Prezydium MRN w Rypinie spopularyzować kąpiele przez prowadzenie akcji propagandowej w drodze obwieszczeń i za pośrednictwem miejscowego radiowęzła”. Funkcję kąpieliska utrzymującego higienę mieszkańców Rypina pełnił także basen miejski, o którym czytamy pod rokiem 1952: „Basen o powierzchni lustra wody 660 m2 znajduje się przy zieleni parku leśnego za Elektrownią. W roku bieżącym założono nowe stawiska na strudze dopływowej do spiętrzania wody. Na początku czerwca napełniono basen wodą i oddano do publicznego użytku”.

Po wojnie miasto miało większość ulic wybrukowanych. Inwestycje te prowadzone były sukcesywnie już od połowy XIX wieku, a także w czasie okupacji niemieckiej. Ze względu na inne potrzeby wydaje się, że niewiele zrobiono w tym zakresie po 1945 roku. Nie znajdujemy bowiem w sprawozdaniach większych wzmianek o remontach dróg. W 1947 roku przełożono nawierzchnię brukową na kostkę na ulicy Warszawskiej i Placu Sienkiewicza. We wrześniu 1948 roku przewodniczący MRN Hieronim Bejgrowicz mówił w czasie sesji: „Koniecznym staje się fakt przełożenia nawierzchni, z brukowej na kostkę kamienną, na całej długości ulicy Kościuszki”. W 1952 roku długość ulic przelotowych wynosiła 3287 metrów, w tym wyłożonych kostką 1931, kamieniem polnym 1356. Długość tzw. ulic miejskich wynosiła 11.724 m, w tym wyłożonych kostką 535, brukiem polnym 3898, o nawierzchni gruntowej 6741 m. Chodniki w mieście o długości 7.089 m, wyłożone były na długości 6547 m płytkami cementowymi i nawierzchnią gruntową 1147 m. W sprawozdaniach Milicji Obywatelskiej z lat pięćdziesiątych narzekano na zbyt szybką jazdę motorów i samochodów na rypińskich ulicach. Pod rokiem 1955 czytamy np.: „W ostatnim okresie czasu zwiększyła się na ulicach miasta anarchia drogowa, o czym świadczą liczne wypadki popełniane przez kierowców będących w stanie zamroczenia alkoholowego”. 

Pod hasłami realizacji planu 3-letniego, a następnie 6-letniego realizowano w mieście wiele innych remontów. W listopadzie 1949 roku ze względów sanitarnych dotychczasową targowicę przy ulicy Nowy Rynek przeniesiono na ulicę Nadrzeczną. Na opróżnionym placu założono park dla społeczeństwa. Targowica funkcjonowała jako odrębne przedsiębiorstwo. Miejsce skupu drobiu przeniesiono z ulicy Mławskiej na ulicę Armii Czerwonej w 1949 roku. Wybudowano w tym roku stację CPN przy ulicy 21 stycznia. Wykonano rozjazd przy ulicy Mławskiej w kierunku stacji kolejowej. W 1948 roku wybudowano 9 murowanych słupów ogłoszeniowych. W ramach tzw. akcji „R” w 1950 roku szczególny nacisk położono na remonty budynków. Przed wojną miasto nie posiadało wodociągów. Zostały one wybudowane podczas okupacji niemieckiej w 1942 roku, ale nie do wszystkich budynków doprowadzono wodę i kanalizację. Zaraz po wojnie uruchomiono stację pomp, która dostarczała wodę do mieszkań. W 1947 roku oddano do użytku drugą stację, a w 1950 roku trzecią. Stopniowo podłączano wodę do kolejnych mieszkań w mieście. W sprawozdaniu z 1952 roku czytamy: „Miasto Rypin liczy 7230 mieszkańców, z tego około 80% korzysta z dobrodziejstwa dostarczanej wody przez Wodociągi Miejskie. W 107 podłączonych budynkach do sieci zamieszkuje około 3000 osób, poza tym ze studzienek ulicznych korzysta również około 3000 osób. Reszta mieszkańców zaopatruje się z własnych studzien. Sieć kanalizacyjna jest również założona w 1942 roku. Długość wszystkich kanałów wynosi ok. 6,5 km. Budynków podłączonych do sieci kanalizacyjnej jest 64”.
Opornie przebiegała elektryfikacja miasta. W celu zapewnienia bezpieczeństwa w 1947 roku zwiększono liczbę etatów stróżów miejskich do 3 oraz podłączono kilka nowych latarni. W 1948 roku w mieście było już 20 punktów oświetleniowych i planowano oświetlenie ulicy Dworcowej (5 punktów). W 1952 roku do sieci elektrycznej podłączonych było w mieście 115 budynków. „Punktów świetlnych ulicznych jest 61, średnio w śródmieściu przypada 8 punktów na 1 km” – pisano w tym samym sprawozdaniu.

Polityka mieszała się z ciągłymi zobowiązaniami w realizacji planu sześcioletniego, nawet w pracy Zakładu Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej. W styczniu 1953 roku Jan Ciarkowski pisał w sprawozdaniu z pracy zakładu za rok 1952: „Pracownicy fizyczni i umysłowi włożyli dużo pracy by podnieść wydajność i poprawić jakość usług, a to w celu zaspokojenia wszystkich potrzeb mieszkańców miasta oraz wzmocnienia gospodarczego i obronnego naszego Państwa Ludowego przed zakusami wrogiego Polsce i krajom demokracji ludowej imperializmu angloamerykańskiego, który coraz bardziej wyciąga swe krwawe ręce by zniszczyć naszą wolność polityczną i gospodarczą i zdobycze klasy robotniczej, które zawdzięczamy ZSRR i Wielkiemu Przyjacielowi Polski Józefowi Stalinowi”. 

1 stycznia 1957 roku utworzono w Rypinie Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej (MPGK). W jego skład weszły istniejące wcześniej zakłady: Zakład Oczyszczania Miasta, Zarząd Nieruchomości Miejskich, Wodociągi i Kanalizacja, ekipa remontowa, Łaźnia Miejska. Biura nowo utworzonego przedsiębiorstwa zlokalizowano w dwóch pokojach budynku Miejskiej Rady Narodowej przy ulicy Janka Krasickiego. Zatrudnienie w całym MPGK nie przekraczało wówczas 35 osób. Do transportu używano czterech koni. Administrowanie budynkami mieszkalnymi odbywało się w formie zbierania opłat czynszowych i przeprowadzania remontów bieżących. Przedsiębiorstwo prowadziło usługi w zakresie: zaopatrzenie ludności w wodę, utrzymania czystości w mieście, remontów mieszkań, remonty ulic, placów, utrzymania zieleni. 

Pierwszym kierownikiem MPGK w 1957 roku został Kazimierz Trawiński, a zastępcą Jan Ciarkowski. W księgowości zatrudniono Mieczysławę Kubas i Marię Budną, magazynierem był Henryk Parczewski. Po kilku miesiącach Kazimierz Trawiński został zwolniony, a stanowisko kierownika objął Jan Ciarkowski, który funkcję tę pełnił do 1960 roku. Przez kilka miesięcy na stanowisku tym pozostawał następnie Jerzy Wesołowski. W końcu 1960 roku dyrektorem MPGK został Włodzimierz Lasiński. W ciągu 14 lat sprawowania przez niego urzędu, nastąpił szybki rozwój zakładu. MPGK przeprowadziło w tym okresie gruntowną rozbudowę sieci wodno-kanalizacyjnej w mieście, przebudowano park miejski z dwoma basenami kąpielowymi i muszlą koncertową. Zmodernizowano także centralną część Rypina, doprowadzając do obecnego przebiegu ulic. W skład administracji wchodzili wówczas także: Andrzej Dec dyrektor techniczny, Anna Gumińska księgowa, Mikołaj Zacharow planista, Nina Gołąb, Henryk Witkowski. W latach 1957-1989 MPGK eksploatowało wysypisko śmieci, znajdujące się w miejscowości Starorypin, na terenie nieużytków. Nie prowadzono segregacji odpadów, zbierane były butelki przez społeczeństwo i oddawane do skupu. W szkołach rozpowszechniona była zbiórka makulatury. W latach 1959-1990 działał przy MPGK zakład zieleni. Prowadzona była produkcja rozsad kwiatowych, kwiatów ciętych na sprzedaż, jak również utrzymanie i pielęgnacja terenów zielonych. 1 stycznia 1963 roku z ekipy remontowo-budowlanej MPGK utworzono samodzielne Miejskie Przedsiębiorstwo Remontowo-Budowlane, które zajmowało się modernizacją i naprawą budynków, nawierzchni ulic i chodników. Dyrektorem mianowano Stanisława Redlewskiego.

W pierwszej połowie lat siedemdziesiątych Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej (MPGK) zarządzane było przez Włodzimierza Lasińskiego. W 1974 roku stanowisko to przejął Kazimierz Corgiel i pełnił do 1980 roku. W okresie tym nastąpił szybki rozwój przedsiębiorstwa. Po ogłoszeniu nowego podziału administracyjnego, dla zakładu został ustalony rejon działania: miasto Rypin i gminy: Rypin, Rogowo Brzuze, Zbójno i Skrwilno. W roku 1976 MPGK przejęło z Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Gazyfikacji Bezprzewodowej Zakład Dystrybucji Gazu Propan-Butan. 

W 1980 roku dyrektorem MPGK został mianowany Jan Nejno. 1 marca 1982 roku zakład został podporządkowany Naczelnikowi Miasta Rypina, a organem założycielskim był Urząd Miasta w Rypinie. Na podstawie ustawy z dnia 25 września 1981 roku o przedsiębiorstwach państwowych, zakład zaliczono do przedsiębiorstw użyteczności publicznej. W latach 1980-1982 wystawiono budynek socjalny z pełnym wyposażeniem. Wybudowano kotłownię i rozprowadzono ciepło do wszystkich pomieszczeń i zakładów. Powiększono i utwardzono zaplecze bazowe, zmodernizowano warsztaty. Przedsiębiorstwo posiadało wydzielony i ogrodzony teren przy ulicy Elizy Orzeszkowej 4, o obszarze 3,80 ha. Zmieniono także nazwę na Rypińskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej (RPGKiM), przekazując w zarząd zakładowi mieszkania będące własnością miasta. 

1 lutego 1992 roku Rada Miasta zmieniła nazwę Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej na Przedsiębiorstwo Komunalne „KOMES” spółka z o.o. w Rypinie. Prezesem spółki został dotychczasowy dyrektor RPGKiM Jan Nejno. Od 1 maja spółka rozpoczęła działalność w oparciu o kodeks handlowy. W 1999 roku, po przejściu Jana Nejno na emeryturę, prezesem PK „KOMES” został Henryk Zdunkowski. W 2004 roku funkcję tę objął Krzysztof Czajkowski, a po jego odwołaniu w czerwcu 2010 roku dotychczasowy wiceburmistrz Rypina Mirosław Pączkowski. W styczniu 2011 roku prezesem Przedsiębiorstwa Komunalnego „KOMES” został Marek Ziułkowski. Po jego rezygnacji konkurs na stanowisko prezesa „Komesu” wygrał Mirosław Marynowski, który kieruje zakładem do dzisiaj.
 

Piotr Gałkowski


Jan Ciarkowski (pierwsze zdjęcie w galerii) Dyrektor MPGK w Rypinie w latach 1957-1960. Urodził się w 1898 roku w Rypinie. Był wieloletnim pracownikiem administracji miejskiej. W 1945 roku stanął na czele referatu ds. oczyszczania miasta. Od końca lat czterdziestych kierował Zakładem Oczyszczania Miasta i Wodociągami Miejskimi. W październiku 1957 roku objął stanowisko pierwszego dyrektora Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej pozostawał na nim do 1960 roku, kiedy to objął kierownictwo Wodociągów Miejskich. Za pracę zawodową i społeczną w Rypinie odznaczony został Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. W 1979 roku uchwałą Miejskiej Rady Narodowej wpisany został do Księgi Zasłużonych dla Miasta Rypina. Zmarł w 1981 roku.
 

Włodzimierz Lasiński (drugie zdjęcie w galerii) Dyrektor MPGK w Rypinie w latach 1960-1974. Urodził się w 1921 roku w Łodzi. W Rypinie zamieszkał w 1959 roku, kiedy to zawarł związek małżeński z Mirosławą Trojanowską, wówczas lekarzem Szpitala Powiatowego. W 1960 roku na wniosek Prezydium Powiatowej Rady Narodowej otrzymał stanowisko dyrektora MPGK. Funkcję tę pełnił do 1974 roku. Podjął wówczas pracę jako inspektor powiatowy w Wydziale Gospodarki Komunalnej Urzędu Powiatowego w Rypinie, od czerwca 1975 do września 1977 inspektor ds. budownictwa w Urzędzie Gminy Skrwilno, następnie specjalista ds. gospodarki komunalnej i mieszkaniowej w Urzędzie Miasta. W 1986 roku przeszedł na emeryturę. Zmarł w 2008 roku.

Jan Nejno (trzecie zdjęcie w galerii) Dyrektor MPGK w Rypinie w latach 1980-1992. Urodził się w 1944 roku w Wilnie. W 1966 roku zamieszkał w Rypinie i podjął pracę w Rypińskich Zakładach Betonów, a od 1970 roku w Zarządzie Dróg Lokalnych. W 1974 roku powołany został na stanowisko zastępcy dyrektora, a od 1980 roku dyrektora MPGK w Rypinie. W 1992 roku stanął na czele nowej spółki „Komes” jako prezes i funkcję tę pełnił do 1999 roku.