Z dziejów rypińskiej Energetyki

Od sierpnia 1917 roku Rypin zaopatrywany był w energię elektryczną przez własną, prymitywną elektrownię parową. W związku ze stale wzrastającym zapotrzebowaniem na prąd elektryczny, władze miasta w 1924 roku podjęły decyzję o budowie nowej elektrowni

W styczniu 1925 roku zawarto umowę ze szwedzką firmą „Aktieboleget Atlas Diesel” w Sztokholmie na dostawę 200-konnego motoru dla nowopowstającej elektrowni. Zgodnie z podpisana umową, magistrat zobowiązał się uregulować niebagatelną kwotę 8100 dolarów do 1 stycznia 1930 roku. Kolejnym krokiem był zakup trzech morgów ziemi nad Rypienicą, w okolicy starego żydowskiego cmentarza, za kwotę 3500 zł. Elektrownię z miastem miał łączyć nowy most. Dokonano także regulacji Rypienicy i zadrzewiono jej brzegi. Na miejscu budowy w marcu 1925 roku rozpoczęto prace niwelacyjne. Jednak koszt zakupu maszyn do elektrowni oraz wzniesienia nowego budynku okazał się ponad możliwości miasta, dlatego magistrat wszczął starania o pożyczkę na ten cel z Banku Gospodarstwa Społecznego w Warszawie. Po jej uzyskaniu rozpoczęto budowę hali maszyn nowej elektrowni. Na posiedzeniu rady miejskiej w maju 1925 roku powołano do życia Komisję Budowy Elektrowni, która nadzorowałaby realizację inwestycji. W jej składzie znaleźli się: Kazimierz Gorczyński, Ignacy Gratkowski, Bolesław Grabowski, Jan Tulman, Bronisław Regiel i Bolesław Kosakowski. 

12 czerwca 1925 roku ksiądz dziekan Stanisław Gogolewski dokonał uroczystego poświęcenia kamienia węgielnego pod budowę elektrowni. Na łamach „Kroniki Rypińskiej” na bieżąco informowano o postępach robót. W numerze z 28 czerwca 1925 roku napisano: „Budowa elektrowni postępuje szybko na przód; mury hali maszyn wyprowadzono do połowy wysokości okien, a domu mieszkalnego – ukończono fundamenty i piwnice”. 

Pod koniec października 1925 roku zarówno hala maszyn, jak i budynek, w którym miało się znajdować biuro oraz mieszkanie dla kierownika elektrowni były na ukończeniu. Jeszcze przed świętami Bożego Narodzenia 1925 roku do Rypina dostarczono żelazne okna wykonane przez firmę „Wł. Gostyński w Warszawie”. Planowano jak najszybsze ich oszklenie, co pozwoliłoby na wylanie fundamentów pod maszyny, ponieważ w styczniu 1926 roku spodziewano się dostarczenia zamówionych silników do wytwarzania energii.

Zgodnie z planami elektrownia została uruchomiona 15 października 1926 roku. Jej pierwszym dyrektorem został Stanisław Gasiński. Nowe silniki spalinowe miały moc 250 KM. Produkowały rocznie 82600 kWg prądu elektrycznego dla oświetlenia oraz 40000 kWg na potrzeby miejscowego przemysłu. W 1934 roku elektrownia posiadała 272 odbiorców ryczałtowanych i 525, którzy kupowali energię według liczników. Uruchomienie nowej elektrowni nie rozwiązało wszystkich problemów, ponieważ tylko nieliczne zakłady rzemieślnicze oraz osoby prywatne korzystały z nowego źródła zasilania, większość mieszkań nadal oświetlano za pomocą lamp naftowych. Elektrownia w pierwszej kolejności dostarczała prądu do budynków administracji państwowej i samorządowej, a także szkół i szpitala. Poza tym prąd do oświetlenia nie był dostarczany całodobowo, a jedynie w określonych godzinach. W połowie lat dwudziestych także na ulicach Rypina stanęły latarnie elektryczne. 

W pobliżu nowej elektrowni, przy ul. Jasnej, po osuszeniu podmokłego gruntu, władze miejskie zdecydowały się na utworzenie parku miejskiego na przestrzeni około 2 ha. Rypin należał do utworzonego w 1928 roku Międzykomunalnego Związku Elektryfikacyjnego powiatów: Brodnica – Działdowo – Lipno – Lubawa – Rypin i Wąbrzeźno. W ramach Związku planowano budowę wielkiej elektrowni wodnej na Drwęcy w Elgiszewie, z której energia rozsyłana byłaby do miejscowości należących do związku. Elektrownia w Rypinie miałaby wtedy pełnić funkcję stacji rozdzielczej oraz rezerwuaru na wypadek uszkodzeń linii transmisyjnych. Idea ta jednak pozostała wyłącznie w fazie planów i nie doczekała się realizacji. W czasie wojny Niemcy przeprowadzili modernizację elektrowni miejskiej, montując nowe silniki wytwarzające prąd.
Po 1945 roku energetyka w Rypinie funkcjonowała tylko w oparciu o niewielki posterunek monterski przy ulicy Jasnej, w dawnym przedwojennym budynku elektrowni miejskiej. Elektryfikacją powiatu w latach pięćdziesiątych zajęły się zjednoczenia energetyczne w Gdańsku. Zmiana nastąpiła od 1 kwietnia 1967 roku, kiedy to rozpoczął pracę nowo utworzony Rejon Energetyczny w Rypinie. Na siedzibę wyznaczono budynek posterunku przy ulicy Jasnej (wówczas już Elizy Orzeszkowej 3). Powołano pierwszego kierownika zakładu, Czesława Maciejewskiego. Jego zastępcą został Stanisław Manikowski, który był jednocześnie kierownikiem działu technicznego. Nowo założony Rejon Energetyczny w Rypinie zatrudnił 120 pracowników. Działem technicznym kierował Stanisław Manikowski. Zatrudnieni w nim byli: Roman Stankowski, Krystian Felka, w brygadzie oświetlania ulicznego pracowali: Jerzy Ciepliński, Sylwester Bieżuński, Leszek Michalski. Technikami dokumentacji byli: Tadeusz Ostrowski i Jadwiga Lejchmic. Mistrzem linii wysokiego napięcia był Sylwester Staniszewski, a niskiego napięcia Roman Tuchewicz. Sekcją wykonawstwa zarządzał Eugeniusz Słomczewski, a podlegały mu brygady: sieci wysokiego napięcia, sieci niskiego napięcia, urządzeń stacyjnych i oświetlenia ulicznego. Pracę dziesięciu posterunków: w Brodnicy, Czernikowie, Golubiu-Dobrzyniu, Lipnie, Radoszkach, Rypinie, Zbójnie, Skrwilnie, Wąpielsku i Świedziebni, nadzorował Zdzisław Młodecki. Działem obsługi odbiorców kierował Roman Lenard. Inspektorami nadzoru energetycznego byli Andrzej Ludwicki i Ludwik Rutkowski.

W 1971 roku zakład przeniesiony został do nowej siedziby przy ulicy Piaski 31. Zmiana dyrektora nastąpiła w 1973 roku, kiedy funkcję tę przejął Stanisław Manikowski. Zarządzał Rejonem do emerytury przez kolejne 30 lat, do 2003 roku. Stanowisko kierownika działu technicznego przejął po nim Krzysztof Janiszewski. Od 1 lutego 1979 roku funkcję tę objął Andrzej Weber. Bezpośredni nadzór nad Rejonem Energetycznym w Rypinie sprawował Zakład Energetyczny w Toruniu. W latach siedemdziesiątych zatrudnienie w Rejonie Rypin wahało się w granicach około 170 osób. Zmieniał się również obszar świadczonych usług. W początkach lat siedemdziesiątych struktura opierała się o sześć posterunków energetycznych: w Rypinie, Brodnicy, Jabłonowie, Wąbrzeźnie, Kowalewie, Golubiu. W 1975 roku zlikwidowano posterunek rypiński. Zmieniono także zasięg działania i w 1977 roku Rejonowi Rypin podlegały posterunki: w Brodnicy, Dobrzyniu n/Wisłą, Lipnie, Nowym Mieście Lubawskim, Czernikowie i Górznie. W 1975 roku Rejon Energetyczny Rypin był pionierem przy wprowadzaniu pierwszego systemu informatycznego SAFO II w obsłudze odbiorców ZE Toruń. 
W latach osiemdziesiątych Rejon Energetyczny w Rypinie nadal podlegał Zakładowi Energetycznemu w Toruniu. Na czele rejonu stał jako dyrektor Stanisław Manikowski. Podlegały mu już jednak tylko cztery posterunki energetyczne: w Dobrzyniu n/Wisłą, Lipnie, Czernikowie, Skępem i Tłuchowie. Dyrektor współpracował z trzema kierownikami wydziałów. Wydziałem technicznym zarządzał Andrzej Weber, wydziałem handlowo-administracyjnym Roman Lenard, a wydziałem ruchu Zygmunt Daczko. W 1980 roku nastąpiło zmniejszenie obszaru obsługi Rejonu Energetycznego Rypin, ponieważ część obsługiwanego terenu przeszła do nowo utworzonego Rejonu Brodnica. W 1980 roku wprowadzono w zakładzie nowszą wersję systemu informatycznego w obsłudze odbiorców „Prognoza”, a w 1983 roku najnowszy produkt bilingowy ZBYT, który funkcjonował do 1993 roku. W 1989 roku zakłady energetyczne stały się samodzielnymi przedsiębiorstwami. W 1993 roku nastąpiło przekształcenie Zakładu Energetycznego w Toruniu w spółkę Skarbu Państwa pod nazwą Zakład Energetyczny Toruń SA. Rypin stał się wówczas Rejonem Dystrybucji. W 1993 roku rozpoczęto rozbudowę siedziby Rejonu i zaplecza, które oddano do użytku w grudniu 1994 roku. Inwestorem był Zakład Energetyczny S.A. w Toruniu, a wykonawcą PBRol w Rypinie.

W 2003 roku na emeryturę przeszedł wieloletni dyrektor Rejonu Energetycznego w Rypinie Stanisław Manikowski. Jego miejsce zajął Andrzej Weber, który funkcję tę pełnił do 2012 roku. Na stanowisko zastępcy dyrektora powołano Waldemara Słowika.

W 2012 roku Rejon Energetyczny w Rypinie został zlikwidowany. Utworzono tylko punkt obsługi klienta, który jednak także w 2015 roku przeniesiono do Brodnicy, a w Rypinie pozostawiono już tylko zespół pogotowia energetycznego, zajmujący się usuwaniem awarii. W lutym 2017 roku, w wyniku starań podjętych przez władze miasta, przywrócono Rejon Dystrybucji Energii w Rypinie.
 

Piotr Gałkowski