Sąd w Rypinie (1945-1990)

W 1945 roku, po zakończeniu wojny, uruchomiono w Rypinie sąd grodzki. Podobnie jak przed 1939 rokiem sąd mieścił się w budynku na rogu ulic: Targowej (21 Stycznia) i Kilińskiego

Kierownikiem (prezesem) sądu grodzkiego został sędzia Czesław Krajewski, a pierwszym sędzią śledczym (prokuratorem) Stanisław Wilczyński. W 1953 roku prokuratorem powiatowym został Witold Włodarski. W 1950 roku sąd grodzki przemianowano na sąd powiatowy. Biuro notarialne prowadził w Rypinie Czesław Arendt, początkowo przy Starym Rynku, a od 1946 roku w budynku sądu grodzkiego przy ulicy Kilińskiego. Stan taki utrzymał się do 1951 roku, kiedy to na mocy ustawy „Prawo o notariacie” zlikwidowano prywatne kancelarie notarialne, a ich kompetencje przekazano utworzonym wówczas państwowym biurom notarialnym. Ustawa ta spowodowała zamknięcie kancelarii prowadzonej w Rypinie przez Czesława Arendta od 1918 roku. Pierwszym notariuszem zatrudnionym w Państwowym Biurze Notarialnym w Rypinie, mieszczącym się wówczas w budynku sądu grodzkiego przy ulicy Kilińskiego, był Bronisław Łazicki. Pierwszym adwokatem po wojnie w Rypinie był Edward Warszewski. 
W okresie wydarzeń poznańskich 1956 roku funkcję prezesa Sądu Powiatowego w Rypinie pełnił sędzia Ludwik Brzeziński. Sąd powiatowy w 1956 roku podzielony był na trzy sekcje: sekcji karnej przewodniczył sędzia Ludwik Brzeziński, jednocześnie kierownik sądu powiatowego, sekcję cywilną prowadził sędzia Antoni Wiśniewski, zastępca kierownika, sekcję ksiąg wieczystych sędzia Klemens Malicki, który także rozpatrywał sprawy karne. Sąd w Rypinie posiadał obsadę wymienionych trzech sędziów zawodowych, siedmiu pracowników biurowych, jednego komornika, woźnego i sprzątaczkę. Siedzibą był nadal stary budynek na rogu ulic: 21 Stycznia i Kilińskiego. W kilku niewielkich pomieszczeniach zlokalizowane były w tym okresie sale rozpraw i biura. Ogromną pracę wykonał w tym okresie sędzia Klemens Malicki, zaprowadzając księgi wieczyste osadnikom, którzy otrzymali ziemię z reformy rolnej. Zwracano już wówczas uwagę na pilną potrzebę przeniesienia siedziby sądu do nowego budynku, odpowiedniego dla wymiaru sprawiedliwości.

W 1959 roku stanowisko prezesa Sądu Powiatowego w Rypinie objął sędzia Witold Rosłan. W początkach lat sześćdziesiątych podjęto, dzięki jego dobremu umocowaniu w Ministerstwie Sprawiedliwości, starania o budowę nowego gmachu dla rypińskiego sądownictwa. Działkę wytyczono przy ulicy Warszawskiej, w sąsiedztwie siedziby Prezydium Powiatowej Rady Narodowej. Budowę rozpoczęto w 1963, a ukończono w lipcu 1964 roku. Witold Rosłan opuścił jednak Rypin jeszcze przed oddaniem nowego budynku sądu. Obowiązki prezesa objął wówczas sędzia Antoni Wiśniewski. Funkcję tę pełnił do lutego 1966 roku, kiedy to do Rypina skierowano z Łęczycy nowego sędziego Jana Malca. Skład sędziowski uzupełniali w tym czasie także sędziowie: Klemens Malicki i Władysław Solecki. 

W 1955 roku pracę w wydziale cywilnym podjęła Jadwiga Tarentowicz. Pracowała w rypińskim sądzie do 2004 roku. Helena Laskowska zatrudniona była w wydziale cywilnym, a następnie w Państwowym Biurze Notarialnym w latach 1955-2001. W latach 1957-2002 w wydziale cywilnym, a następnie w PBN i jako kasjer pracowała Elżbieta Kusztal. Od 1962 roku w wydziale karnym, następnie jako księgowa, zatrudniona była Regina Myślińska. Na emeryturę przeszła w 2001 roku. W latach 1958-2000 pracowała w rypińskim sądzie Janina Marynowska. 
Prokuratura powiatowa została zorganizowana w 1956 roku. Wcześniej funkcję prokuratora pełnił tzw. sędzia śledczy. W okresie wydarzeń poznańskich prokuraturą rypińską kierował Witold Włodarski, który na stanowisku tym pozostawał do 1959 roku. Zastąpił go wówczas prokurator Stanisław Modrzejewski, a tego w 1964 roku Zbyszko Szymski. W 1970 roku urząd prokuratora powiatowego w Rypinie objął Alojzy Kolasa. 
W budynku sądu przy ulicy Kilińskiego mieściło się także Państwowe Biuro Notarialne, przeniesione następnie w 1964 roku do nowego gmachu przy ulicy Warszawskiej 42. W 1956 roku notariuszem rypińskim był nadal Bronisław Łazicki, ale już w rok później stanowisko to otrzymał sędzia Henryk Brudzyński. W 1961 roku z nakazu pracy skierowany został do Sądu Powiatowego w Rypinie Feliks Dąbrowski. Otrzymał wówczas etat sędziego jako asesor. Sądził w sprawach karnych i cywilnych. W lutym 1965 roku objął stanowisko kierownika Państwowego Biura Notarialnego w Rypinie. Funkcję tę pełnił do 1992 roku. Palestrę rypińską tworzyli w latach sześćdziesiątych: Jan Kusztal, który zatrudniony został jako adwokat w zespole adwokackim w Rypinie w 1957 roku i Czesław Kowalski, pochodzący z Płocka, który rozpoczął pracę w zespole adwokackim w Rypinie w połowie lat pięćdziesiątych.

Od 1964 roku sąd powiatowy mieścił się w nowym budynku przy ulicy Warszawskiej 42. W latach siedemdziesiątych funkcję prezesa nadal sprawował Jan Malec. Reforma organów administracji i likwidacja powiatów w 1975 roku spowodowała zmianę nazwy rypińskiego sądu na sąd rejonowy. W latach siedemdziesiątych ustaliła się grupa sędziów z dużym doświadczeniem i stan ten nie ulegał większym zmianom. Sprawy cywilne i karne prowadzili już od okresu powojennego Klemens Malicki i Antoni Wiśniewski. Prokuraturą kierował od 1970 roku Alojzy Kolasa, a po jego wyjeździe z Rypina w 1978 roku funkcję prokuratora rejonowego objął Stefan Wawrzyński, wcześniej zastępca prokuratora. Ustaliła się także palestra rypińska, adwokatami której byli od lat pięćdziesiątych Jan Kusztal i Czesław Kowalski. Urząd notariusza w Państwowym Biurze Notarialnym w Rypinie sprawował nadal Feliks Dąbrowski. 

Sąd Rejonowy w Rypinie obejmował swoją działalnością miasto i gminę Rypin oraz gminy: Brzuze, Rogowo, Skrwilno i Zbójno. Rozpatrywał wszystkie sprawy o występki i zbrodnie z wyjątkiem tych, które ustawa przekazywała sądowi wojewódzkiemu. Dekret z 12 grudnia 1981 roku w okresie stanu wojennego przekazał wiele spraw instancji wojewódzkiej. Jednocześnie w tamtym czasie wprowadzono postępowanie przyspieszone w niektórych sprawach, jak: bójki, pobicia, zniszczenie mienia społecznego, nielegalny wyrób i handel alkoholem, spekulacja towarami. W sądzie funkcjonowały trzy wydziały: cywilny, karny i dla nieletnich. Z końcem 1981 roku przeszedł na emeryturę prezes Jan Malec i jego obowiązki powierzono sędziemu Ludwikowi Oknińskiemu. W 1982 roku przeszedł na emeryturę sędzia Klemens Malicki, którego zastąpiła w orzekaniu Anna Kukowska, jeszcze jako asesor. Już w 1985 roku objęła stanowisko prezesa Sądu Rejonowego w Rypinie i pozostawała na nim do 1990 roku. Kolejnymi prezesami były: Elżbieta Zaleśkiewicz w latach 1990-1998, Danuta Czarnecka – Czubaty od 1998 do 2010 roku i następnie Katarzyna Więckowska, która funkcję tę pełni do dzisiaj. W 2013 roku w wyniku tzw. reformy Gowina Sąd Rejonowy w Rypinie utracił swój status i stanowił wydział zamiejscowy sądu w Lipnie. W 2015 roku Sąd Rejonowy w Rypinie został przywrócony. 

Prokuratura rejonowa po likwidacji powiatów obejmowała swym zasięgiem działania miasto i gminę Rypin oraz gminy: Brzuze, Rogowo, Skrwilno i Zbójno. Funkcję prokuratora rejonowego w trudnym okresie lat osiemdziesiątych pełnił nadal Stefan Wawrzyński. Po jego przejściu na emeryturę stanowisko to objął Krzysztof Wiliński. Od 2016 roku prokuratorem rejonowym w Rypnie jest Marek Olender. 

Biurem notarialnym zarządzał od 1965 roku sędzia Feliks Dąbrowski. W 1991 roku funkcje państwowych biur notarialnych w zakresie prowadzenia ksiąg wieczystych przejęły sądy rejonowe, w ramach których utworzone zostały wydziały ksiąg wieczystych. Przewodniczącą Wydziału Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Rypinie została wówczas, po przejściu Feliksa Dąbrowskiego na emeryturę, sędzia Danuta Czarnecka-Czubaty, która funkcję tę pełni do dzisiaj. Zawód notariusza został sprywatyzowany. W Rypinie powstały kancelarie notarialne: Anny Krasińskiej (do 2015 roku), od 1999 roku Aleksandra i Katarzyny Giżewskich, od 2015 roku Marka Białobłockiego. 
 

Piotr Gałkowski

Sędzia Antoni Wiśniewski. Urodzony w 1917 roku. W 1935 roku rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, które ukończył w czerwcu 1939 roku, uzyskując tytuł magistra prawa. W 1945 roku rozpoczął aplikację sądową w Płocku i w 1950 roku powołany został na stanowisko sędziego w Sądzie Powiatowym w Rypinie. Pracował w wydziale cywilnym do 1974 roku, pełniąc jednocześnie funkcję wiceprezesa. W latach 1963-1966, pełniąc obowiązki prezesa Sądu Powiatowego, nadzorował budowę gmachu sądu przy ulicy Warszawskiej. W 1974 roku powołany został na stanowisko sędziego Sądu Wojewódzkiego we Włocławku, gdzie pracował do 1976 roku. W 1997 roku przeszedł na emeryturę. Za pracę zawodową i społeczną odznaczony został Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł w 2008 roku i pochowany został na cmentarzu parafialnym w Rypinie.

Sędzia Jan Malec. Urodzony w 1921 roku w Łodzi. Jako uczeń szkoły powszechnej aktywnie uczestniczył przed wojną w ruchu harcerskim i PCK. W 1940 roku wywieziony został na roboty do Rzeszy, gdzie przybywał do 1945 roku. Po powrocie do kraju zamieszkał w Łodzi i rozpoczął pracę w Zakładach Komunikacyjnych. W 1950 roku podjął naukę w Szkole Prawniczej Ministerstwa Sprawiedliwości w Szczecinie i już w 1951 roku mianowany został asesorem sądowym, w 1952 roku sędzią Sądu Powiatowego w Łęczycy, a w 1953 roku prezesem tegoż sądu. Aktywnie działał w tym okresie w łódzkim oddziale PCK. W lutym 1966 roku przeniesiony został do Sądu Powiatowego w Rypinie na stanowisko prezesa. Funkcję tę pełnił do 31 grudnia 1981 roku. W 1986 roku przeszedł na emeryturę. Poza pracą zawodową był aktywnym działaczem rypińskiego oddziału PCK. W latach 1967-1974 pełnił funkcję prezesa tej organizacji. Związał się także z rypińskim PTTK, w latach 1974-1982 jako prezes oddziału. Jako harcmistrz współpracował także z rypińską Komendą Hufca ZHP. Za pracę społeczną i zawodową odznaczony został w 1981 roku Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Sędzia Klemens Malicki. Urodzony w 1918 roku w Brodnicy. W 1935 roku rozpoczął studia na Wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu w Poznaniu. Ponieważ naukę przerwała mu wojna, egzamin magisterski złożył dopiero w 1945 roku. Apelację odbywał w Sądzie Grodzkim w Świeciu nad Wisłą. W 1948 roku skierowany został do pracy w Rypinie, gdzie objął posadę sędziego. Funkcję tę wykonywał w Sądach Grodzkim, Powiatowym i Rejonowym do 1981 roku, kiedy to przeszedł na emeryturę. Zmarł w 1999 roku i pochowany został na cmentarzu parafialnym w Rypinie. 

Adwokat Jan Kusztal. Urodzony w 1920 roku w Siemianowie pod Kutnem. W 1945 roku osiedlił się w Rypinie i podjął pracę w spółdzielczości. W 1946 roku rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, uzyskując w 1950 roku tytuł magistra prawa. Po ukończeniu studiów pracował jako radca prawny w Państwowych Zakładach Gminnej Spółdzielni oraz w Spółdzielni Mleczarskiej „ROTR” w Rypinie. W 1957 roku rozpoczął pracę jako adwokat w Zespole Adwokackim w Rypinie. Przez prawie 30 lat był obrońcą, specjalizującym się w prawie karnym. Był członkiem Wojewódzkiej Izby Adwokackiej w Toruniu. W 1985 roku przeszedł na emeryturę, ale pracował nadal w zespole adwokackim. Zmarł w 1986 roku i pochowany został na cmentarzu parafialnym w Rypinie.

Prokurator Stefan Wawrzyński. Urodzony w 1933 roku w Dąbrowie, powiat Mogilno. W 1958 roku ukończył Wydział Prawa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Skierowany został wówczas do pracy w Prokuraturze Powiatowej w Rypinie jako aplikant. W 1961 roku objął stanowisko asesora, w 1964 podprokuratora Prokuratury Powiatowej, w 1975 roku zastępcy Prokuratora Rejonowego. W 1978 roku mianowany został przez Prokuratora Generalnego Prokuratorem Rejonowym w Rypinie. Funkcję tę pełnił do grudnia 1998 roku, kiedy to przeszedł na emeryturę. 

Adwokat Czesław Kowalski. Urodzony w 1913 roku w Płocku. Przed wojną ukończył Wydział Prawa na Uniwersytecie Warszawskim z tytułem magistra prawa. W 1939 roku brał udział w wojnie obronnej Polski. W 1945 roku rozpoczął pracę jako prokurator okręgowy w Płocku. Przydzielany był także do pracy w Sądzie Grodzkim w Rypinie. W końcu lat pięćdziesiątych zatrudniony został jako adwokat w Zespole Adwokackim w Rypinie. Pełnił funkcję kierownika zespołu do połowy lat osiemdziesiątych. Zmarł w 1988 roku i pochowany został na cmentarzu parafialnym w Rypinie.

Notariusz Feliks Dąbrowski. Urodzony w 1923 roku we Wrockach koło Brodnicy. W 1948 roku podjął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, uzyskując w 1952 roku tytuł magistra prawa. Podjął wówczas pracę w zakładach piekarniczych w Toruniu jako kierownik administracyjny. Aplikację sędziowską odbywał w latach 1959-1961 w Sądzie Powiatowym i Wojewódzkim w Toruniu. W 1961 roku z nakazu pracy skierowany został do Sądu Powiatowego w Rypinie, gdzie objął etat sędziego jako asesor. W 1962 roku przeniesiony został do Sądu w Grudziądzu, ale już w roku następnym wrócił do Rypina. Sądził w sprawach karnych i cywilnych. W lutym 1965 roku objął stanowisko kierownika Państwowego Biura Notarialnego w Rypinie. Funkcję tę pełnił do 1 lipca 1992, kiedy to przeszedł na emeryturę. W latach 1993-1998 pracował jeszcze jako radca prawny w Banku Gospodarki Żywnościowej w Rypinie. W 1959 roku wstąpił do Stronnictwa Demokratycznego. W latach 1963-1970 pełnił funkcję przewodniczącego Powiatowego Komitetu SD w Rypinie, a następnie sekretarza. Był także członkiem Komitetu Wojewódzkiego SD w Bydgoszczy i we Włocławku. Od 1965 do 1969 roku zasiadał w Miejskiej Radzie Narodowej. 22 lipca 1979 roku Miejska Rada Narodowa nadała mu tytuł Zasłużony dla Miasta Rypina.