Liceum Ogólnokształcące w Rypinie obchodzi 80. rocznicę powstania (cz. 1 do 1950 roku)

W tym roku 80. rocznicę istnienia obchodzi Liceum Ogólnokształcące, jedna z najbardziej zasłużonych szkół Rypina i powiatu rypińskiego

6 lutego 1938 roku został powołany do życia komitet budowy gimnazjum w Rypinie, który w niedługim czasie przedstawił mieszkańcom miasta i przedstawicielom władz powiatowych projekt budowy gmachu dla tej szkoły. Wkrótce powołano do życia Towarzystwo Szkoły Średniej w Rypinie, którego celem było prowadzenie średniego zakładu naukowego koedukacyjnego o jednym z typów szkół średnich państwowych z prawem urządzenia przy szkole internatu dla młodzieży do tej szkoły uczęszczającej.

Idea utworzenia w Rypinie koedukacyjnej szkoły średniej spotkała się z przychylnym przyjęciem u władz samorządowych, zarówno na szczeblu miasta, jak i powiatu. Wielkim orędownikiem sprawy budowy gimnazjum był ówczesny burmistrz Józef Budzanowski oraz ksiądz prefekt parafii św. Trójcy Czesław Lissowski. Potrafił on bardzo skutecznie pozyskiwać fundusze, przeprowadzając kwesty na terenie ziemi dobrzyńskiej oraz wśród miejscowego duchowieństwa. W ramach pomocy miasto przekazało ziemię pod budowę szkoły, był to tzw. ogród szpitalny. Kuratorium zadeklarowało przydzielić i pokryć koszty dwóch etatów. Z kasy Wydziału Powiatowego ubiegano się o dofinansowanie i pożyczki na preferencyjnych warunkach. 
Już latem 1938 roku oddano do użytku środkową część nowo wybudowanego gmachu przy ul. Kościuszki 45. Budynek był skanalizowany i ogrzewany piecami kaflowymi. Przy szkole znajdowało się boisko o wymiarach 80 x 70 x 280 m, a w następnym roku szkolnym planowano oddanie sali gimnastycznej. Plany te przerwała jednak wojna. 5 września 1938 roku naukę w murach nowej szkoły rozpoczęło 151 uczniów. Dyrektorem nowej placówki mianowano Władysława Kwaśniewskiego. Grono pedagogiczne tworzyli: ksiądz Lissowski jako wicedyrektor oraz Maria Białka, Maria Kierocińska, Teodozja Łapkiewicz, Bolesław Winkler, Zofia Wójcik, Stefan Tamowski oraz Franciszek Jagielnicki. Gimnazjum dysponowało biblioteką szkolną, w której zgromadzono księgozbiór liczący 1500 tomów. W pierwszym roku działalności uczniowie zawiązali organizacje społeczne: męską i żeńską drużynę harcerską, koło LOPP, kółko krajoznawcze, kółko sportowe, Szkolna Kasę Oszczędności oraz samorząd uczniowski. Czesne wynosiło 300 zł rocznie. Szkoła nie posiadała uprawnień gimnazjum państwowego, jednak rozwój jej przebiegał pomyślnie. 

1 września 1939 roku nauki w szkole nie podjęto. W budynku od października władze niemieckie uruchomiły urząd pracy (Arbeitsamt). Naukę w Gimnazjum Miejskim przy ulicy Kościuszki (Herman Göring Strasse) wznowiono dopiero od stycznia 1940 roku. Szkoła otrzymała imię Horsta Wessela, niemieckiego nazisty, twórcy hymnu partyjnego NSDAP, i pod taką nazwą (Horst Wessel Oberschule) występowała do końca wojny. W przeciwieństwie do szkoły powszechnej, przeznaczona była od początku wyłącznie dla młodzieży niemieckiej. Dyrektorem mianowano Fritza Weigelta, prawdopodobnie Niemca przybyłego z Gdańska. Jeszcze w 1939 roku dokończył on, rozpoczętą przed wojną, budowę gmachu, uzyskując osiem sal lekcyjnych, a następnie rozpoczął dalszą rozbudowę budynku. Ze względu na trudności w warunkach wojennych z pozyskaniem materiałów budowlanych, udało się jednak położyć tylko fundamenty pod nowe skrzydło. Nauka w gimnazjum dla młodzieży niemieckiej z powiatu trwała do połowy 1944 roku i po wakacjach nie została już wznowiona. Budynek szkoły wraz z boiskiem i parkiem zajęła wówczas jednostka Wehrmachtu, zajmująca się remontem samochodów wojskowych.

Po wojnie Gimnazjum rypińskie uruchomione zostało dopiero w połowie lutego 1945 roku. Podjęte wówczas przygotowania wspominał Cezariusz Papiernik: Ktoś dał mi znać, chyba Jurek lub Bogdan Szczerkowski, że wkrótce rozpocznie się nauka w dawnym Gimnazjum na końcu ulicy Kościuszki. Trzeba tam jednak pomóc przy porządkowaniu wnętrz. Przenosiliśmy więc ławki, stoły, zamiataliśmy korytarze i klasy. Przyjmowaliśmy książki, które na apel pierwszej dyrektorki gimnazjum pani Marii Białki, znosili tu mieszkańcy Rypina. Z początkiem lutego rozpoczęły się zapisy. Pierwszą klasę, w tak zwanym trybie przyspieszonym, skończyłem do wakacji. Ten pierwszy rok szkolny po długiej, okupacyjnej przerwie trwał tylko 5 miesięcy. 
Od momentu wyzwolenia w styczniu 1945 roku, w przedwojennym budynku gimnazjum mieściła się Szkoła Powszechna, która dopiero około 10 lutego przeniesiona została do własnego gmachu. Nauka w gimnazjum rozpoczęła się 12 lutego. Szkoła reaktywowana została jako państwowa. Dyrektorem została Maria Białka, ale już przed końcem roku szkolnego 1945 roku funkcję tę sprawował Aleksander Zabłocki. Zatrudniono pierwszych dziewięciu nauczycieli. Pierwszy powojenny rok szkolny trwał tylko 5 miesięcy. Od września 1945 roku uruchomiono już czteroletnie gimnazjum i skrócone dwuletnie dla młodzieży opóźnionej wiekiem w wyniku wojny. Zorganizowano wówczas w szkole siedem oddziałów. Pierwsi absolwenci gimnazjum to 45-osobowa grupa uczniów, która otrzymała tzw. „małą maturę” w 1946 roku. 

W lutym 1946 roku Robotnik Pomorski donosił: Bolączką kształcącej się młodzieży powiatu rypińskiego jest brak liceum w Rypinie. Absolwenci tutejszego gimnazjum, którzy otrzymali w tych dniach świadectwa, znaleźli się na bruku, gdyż brak komunikacji utrudnia dojazd do odległych miast (Brodnica, Sierpc), gdzie licea istnieją, a większość maturzystów rekrutuje się z rodzin niezamożnych. Aby temu zapobiec organizacje młodzieżowe zwróciły się ze specjalną prośbą do kuratorium o jak najszybsze zorganizowanie liceum. W roku szkolnym 1946/1947 funkcjonowało już w Rypinie 3-letnie gimnazjum i 2-letnie liceum. Od roku szkolnego 1947/48 rypińska szkoła średnia nosiła nazwę Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Tadeusza Kościuszki w Rypinie. Za zgodą kuratorium zmieniono dotychczasowy typ liceum rypińskiego z matematyczno-fizycznego na humanistyczny uzasadniając to przewagą liczebną humanistów w gronie nauczycielskim. 

13 września 1948 roku Miejska Rada Narodowa przekazała budynek gimnazjum i plac na własność Skarbu Państwa. Wprowadzono wówczas nową nazwę szkoły – Państwowa Szkoła Ogólnokształcąca Stopnia Licealnego i zrezygnowano z używania imienia jej dotychczasowego patrona Tadeusza Kościuszki. 31 marca 1950 roku w księdze protokołów Rady Pedagogicznej pojawiła się krótka wzmianka o tym, że Rada Pedagogiczna przyjęła wniosek dyrektora o nadanie szkole imienia Adama Mickiewicza, nie przeprowadzono jednak czynności formalnych i wniosek upadł. W 1952 roku utworzono klasą pedagogiczną, w której edukacja kończyła się dwiema maturami: ogólnokształcącą i pedagogiczną z dyplomem nauczyciela. Z tej klasy do egzaminu dojrzałości w 1955 roku dopuszczono 14 osób. W 1954 roku nastąpiła kolejna zmiana nazwy na Państwowe Liceum Ogólnokształcące. 

Według inwentarza sporządzonego w 1948 roku budynek liceum posiadał 21 sal, w tym 8 lekcyjnych, gabinety fizyko-chemiczne, pomieszczenia na mapy, 2 niewielkie sale gimnastyczne, salę biblioteczną wraz ze świetlicą, szatnię i rozbieralnię gimnastyczną, pokój nauczycielski, kancelarię i gabinet dyrektora oraz 2 niewielkie pomieszczenia dla woźnych. Szkoła była skanalizowana, posiadała urządzenia wodociągowe, ogrzewana była 32 piecami kaflowymi, które wyremontowano w 1952 roku. Budynek otaczał ogród o powierzchni 1 ha, zagospodarowany na potrzeby zajęć wychowania fizycznego, i park szkolny. Baza lokalowa szkoły systematycznie się powiększała. W 1950 roku bibliotekę przeniesiono do mniejszego lokalu, a w pomieszczeniu, w którym znajdowała się wraz ze świetlicą, urządzono salę gimnastyczną. Świetlica została przeniesiona do dawnej mniejszej sali gimnastycznej. Wyposażono gabinety historyczno-geograficzny i biologiczny. W 1951 roku do 2 radioodbiorników dołączono głośniki radiowe w każdej klasie, korytarzu, na boisku i w parku szkolnym. W 1952 roku były 2 sale zastępcze do gimnastyki, boisko do piłki siatkowej i koszykowej, skocznia, bieżnia 60 m. Wzrastała liczba woluminów w bibliotece szkolnej i w 1948 roku osiągnęła liczbę 1146.

Do 1948 roku uczniowie dojeżdżający do szkoły mieszkali w bursie mieszczącej się w murowanym budynku przy ulicy Armii Czerwonej nr 19 (dzisiejsza ulica Józefa Piłsudskiego), należącym przed wojną do Gminy Żydowskiej. Od września 1948 roku uruchomiono przy szkole w poniemieckim baraku przy ulicy Toruńskiej internat. W budynku założono nową instalację elektryczną, łazienki i prysznice, centralne ogrzewanie. Funkcję kierownika internatu objęła Janina Lubaczewska. Zatrudniano 3 wychowawców: Kazimierza Głowackiego, Stanisława Korpalskiego oraz wychowawczynię dziewcząt Jadwigę Głowacką. Budynek posiadał dwa odizolowane od siebie skrzydła, dla oddziału męskiego i żeńskiego. W końcu lat czterdziestych staraniem dyrektora Stanisława Korpalskiego internat zradiofonizowano, wyremontowano zabudowania gospodarcze, wybudowano nowy budynek gospodarczy i powiększono hodowlę świń. Na wyposażeniu internatu były konie z bryczką, którą wykorzystywano przy dostarczaniu zaopatrzenia i wyjazdach nauczycieli.

Szczególną uwagę zwracano w szkole na sport i tzw. ćwiczenia cielesne. Od 1946 roku nauczycielem wychowania fizycznego w gimnazjum był Stefan Świtalski, który przygotowywał pokazy gimnastyczne prezentowane na uroczystościach szkolnych. W 1948 roku, po jego wyjeździe z Rypina, zatrudniono nowego nauczyciela wychowania fizycznego, Longina Marzyglińskiego, który okazał się także wspaniałym pedagogiem i twórcą życia sportowego rypińskiego liceum przez kolejne 30 lat.

W pierwszych latach powojennych klasy liceum i gimnazjum były bardzo liczne. Brakowało nauczycieli i do pracy w szkole zatrudniano studentów, najczęściej z UMK w Toruniu. W roku szkolnym 1945/1946 dyrektorem szkoły został mianowany Edward Kołodziejczyk, ale już od 1947 ponownie na stanowisko to wróciła Maria Białka, jednocześnie nauczycielka języka polskiego i angielskiego. Od września 1949 roku dyrektorem Liceum został mianowany Stanisław Korpalski, jednocześnie uczący języka polskiego i wychowania fizycznego. Na stanowisku tym pozostawał do 1956 roku. Funkcję wicedyrektora szkoły pełniła początkowo Stefania Wodzyńska, a w latach 1951-1958 Franciszek Ołdakowski.

Wraz z rozwojem szkoły zwiększała się liczba nauczycieli. Od września 1945 roku w gimnazjum zatrudnieni byli: Łucja Anzel (język francuski), Maria Białka (język polski), Wincenty Boliszewski (śpiew), Regina Czyżkowska (przyroda), Anna Donderowicz (wychowanie fizyczne), Maria Gałczyńska (język francuski), Józef Godzień (matematyka), Wiktoria Gutkowska (język polski), Edward Kołodziejczyk (matematyka, fizyka), ks. Józef Molęda (religia), Jadwiga Pogorzelska (język polski), Stefania Wodzyńska (matematyka), Anna Stefańska (zajęcia praktyczne). Rotacja kadry pedagogicznej była w pierwszym latach powojennych znaczna. W krótkim okresie 1946-1949 pracował w szkole Feliks Jakubowski. W 1948 roku pracę w liceum podjął Kazimierz Głowacki jako nauczyciel chemii i fizyki oraz jego żona Jadwiga, nauczycielka języka rosyjskiego i historii, związani następnie ze szkołą przez wiele lat. W tym samym roku przyjęto do pracy małżeństwo Grażynę i Stanisława Korpalskich oraz Longina Marzyglińskiego jako nauczycieli wychowania fizycznego. W latach 1947-1953 geografię wykładał Dominik Suliński. W 1949 roku pracę w szkole jako nauczycielka wychowania fizycznego rozpoczęła Urszula Zdrojewska. 
 

Piotr Gałkowski