Nazywali ją opiekunką śladów polskości we Włoszech

Każdy człowiek ma w sobie instynkt prawdy, dobra, piękna. Muszą pojawić się okoliczności stymulujące rozbudzenie, np. dzieło sztuki, przełomowa sytuacja życiowa, spotkanie z interesującym człowiekiem i bywają takie biografie, które dodają splendoru miejscu, w którym się mieszka, żyje, gdyż ludzie tworzą klimat

Dla ówczesnego Ośrodka Kultury Dobrzyńskiej im. Jerzego Pietrkiewicza Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana” w Rypinie właśnie dorobek wybitnych osób związanych z Rypinem, regionem, inspirowały do honorowania Nagrodą im. Ks. Czesława Lissowskiego, wybitnego kapłana, niespożytej energii społecznika, pedagoga, historyka – regionalisty.

– Laureatka IV edycji kategorii „specjalna” Maria Gratkowska – Scarlini – prezes Polsko-Włoskiego Stowarzyszenia Kulturalnego w Toskanii oraz wiceprezes Związku Polaków we Włoszech odeszła do Boga 6 stycznia br. we Florencji, w której mieszkała kilkadziesiąt lat. Jej profesjonalizm w życiu zawodowym, społecznym, sportowym, zasługuje na szacunek, pamięć współczesnych i potomnych – przekonuje Zenobia Rogowska z rypińskiego stowarzyszenia Civitas Christiana.

Przyjrzymy się jej biografii

Pochodziła z patriotycznej rodziny, związanej z Warszawą, a następnie z Rypinem. Dziadek Ignacy Gratkowski (1880-1942) to adwokat, działacz PSL „Wyzwolenie”, radny, społecznik, wydawca, redaktor gazet. Ojciec Jan Gratkowski (1906-1942) był księgarzem, drukarzem, żołnierzem AK. Został rozstrzelany podczas publicznej egzekucji w lasach Magdalenki.

Mała Marysia Gratkowska przeżywała koszmar II wojny światowej, mieszkając w pobliżu getta żydowskiego, czas Powstania Warszawskiego, widziała egzekucje całych rodzin. Osobiście doświadczyła też zranienia w płomieniach barykady, uciekając z rodziną z szeregów Polaków gnanych przez Niemców do Pruszkowa. Była wychowanką szkoły Sióstr Urszulanek we Włocławku, maturzystką w Toruniu. Została prawnikiem po ukończeniu Katedry Postępowania Karnego Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, gdzie również trenowała siatkówkę.

Jej zdolność, skuteczny wysiłek fizyczny, uczyniły p. Marię reprezentantką polskich akademiczek w Wiedniu i zaowocowały wzajemną miłością do „najukochańszego męża” Alvaro Scarliniego. Dalsze konsekwencje to małżeństwo zawarte w kościele Świętej Trójcy w Rypinie, wyjazd także z mamą Ireną do Włoch, zamieszkanie we Florencji, trenowanie pod okiem męża w Klubie Unione Italiana Sport Popolare, zakończony odznaczeniem – brązowym medalem „Za Zasługi dla Sportu Włoskiego”, jazda rowerem, pływanie dla przyjemności, dobrej kondycji, ale przede wszystkim podjęta praca zawodowa we włoskim koncernie ENI.

W latach 90-tych ub. stulecia utraciła ukochane osoby, oddała się pracy społecznej, zarządzając jako prezes od chwili rejestracji tj. od 1997 r. Polsko-Włoskiemu Stowarzyszeniu Kulturalnemu w Toskanii (Associazione Culturole Italo – Polacca In Toscana) oraz wiceprezesując Związkowi Polaków we Włoszech, sprawując nadzór nad upowszechnianiem polskiej kultury i oświaty, za co została uhonorowana w ambasadzie RP w Rzymie (9. XI. 2015 r.), przez prezydenta Andrzeja Dudę Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi RP.

Florencja, Italia, Polska i Rypin są wdzięczne Marii Gratkowskiej – Scarlini za to, że nie zrażając się trudnościami, przywołując powiedzenie Melchiora Wańkowicza: „Wyobraźnia zwykle wyprzedza zdarzenia, ale kiedy zdarzenia ruszą, wyobraźnia nie może nadążyć”, ogarniała szerokie spektrum spraw polonijnych i naszego miasta.

Podczas stanu wojennego mąż Marii Alvaro Scarlini zorganizował i przywiózł dary dla rypińskiego szpitala, a tir z żywnością, ubraniami otrzymały parafie w Rypinie, Warszawie i Lesznie.

Maria Gratkowska Scarlini była tłumaczką w sądach, różnych instytucjach Florencji. Na potrzeby polskich pielgrzymów, turystów tłumaczyła w wydawnictwie E.B. Benechii albumy o sanktuariach maryjnych, zabytkowych miastach Europy. Opiekowała się grobami zasłużonych Polaków, włoską młodzieżą podróżującą po Polsce, organizowała konferencje, odczyty, patriotyczne uroczystości upamiętniające 3 maja, Dzień Niepodległości, koncerty artystów polskich integrujące środowisko polonijne, także podczas spotkań bożonarodzeniowych.

Przyczyniła się do utrwalenia w kamieniu pamięci wybitnych Polaków, osób na odsłoniętych tablicach, m. in. w 75. rocznicę śmierci Władysława Reymonta – noblisty, który część „Chłopów” pisał w domu Julii i Zofii Niemiera, zamieszkałych przy placu M. D. Aneglio 9 – cioć p. Marii.

Warto dodać, że te panie zbierały ludowe piosenki z okolic pobliskiemu Rypinowi Suminie, podczas wakacyjnych przyjazdów do Polski. Włosi, Florencja mogą też być wdzięczni Marii Gratkowskiej – Scarlini za upamiętnienie kamienną tablicą Antoniego Carazzi, wielkiego architekta włoskiego, który również zaprojektował w Polsce, m. in. budynki Teatru Wielkiego, pałacu Staszica, Polskiej Akademii Nauk.

Publikowała artykuły poświęcone m. in. Stanisławowi Brzozowskiemu, filozofowi i pisarzowi (1878-1911), krytykowi teatralnemu i literackiemu, wyremontowała jego opuszczony grób we Florencji, w jej optyce zainteresowań była też działalność ostatniego konsula we Florencji przed 1939 r. Karola Paszkowskiego, tłumacząc jego dziennik z wpisami wybitnych postaci, bywalców florenckiej kawiarni artystycznej.

W 2001 r. była delegatką Światowego Zjazdu Polonii w Warszawie, Pułtusku, Krakowie. Była osobą niesłychanej inwencji, energii i…, konsekwencji w realizacji zadań, pomysłów.

To wszystko stało się przyczyną do uhonorowania Marii Gratkowskiej – Scarlini przez Katolickie Stowarzyszenie „Civitas Christiana” z działającym Ośrodkiem Kultury Dobrzyńskiej im. Jerzego Pietrkiewica w Rypinie Nagrodą Specjalną za „Krzewienie polskości we Włoszech i odnajdywanie w kulturze polskiej oraz regionalnej ciągłych inspiracji do działania w środowisku Polonii”.

Materialną formą nagrody był piękny witraż wykonany w pracowni E. A. Bednarskich, przedstawiający Cudowną Panienkę ze Skępego oraz grawerowany dyplom, bukiety kwiatów. Organizatorzy zadbali o stosowną oprawę duchową, merytoryczną i towarzyską oczekiwanemu gościowi. Uroczystość rozpoczęła się w kościele Świętej Trójcy, mszą św. pod przewodnictwem ks. prał. Tadeusza Zabornego z oprawą wokalną chóru nauczycielskiego „Belcanto”. Część oficjalna miała miejsce w auli Parafii Świętego Stanisława Kostki w Rypinie, która pomieściła ok. 200 osób, w tym: posła na Sejm RP, władze samorządowe i administracyjne Rypina, Lipna, kilku gmin, rodzinę laureatki z Poznania, Rypina, władze Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana”, duchowieństwo, naukowców, historyków-regionalistów, dyrektorów placówek oświaty, kultury, prezesów różnych stowarzyszeń, organizacji pozarządowych, ruchów parafialnych.

Po powitaniach, prywatnych rozmowach w kuluarach przy napojach, ciasteczkach, animatorka uroczystości Zenobia Rogowska, przewodnicząca zarządu Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana” w Rypinie, powitała oficjalnie gości, zapowiadając przebieg spotkania, które rozpoczęło się wystąpieniem prezesa zarządu Stowarzyszenia Gmin Ziemi Dobrzyńskiej Ryszarda Bartoszewskiego, zatytułowanym „Zaproszenie na Ziemię Dobrzyńską”. O idei ubiegłych edycji Nagrody im. Ks. Czesława Lissowskiego opowiedziała Z. Rogowska, prezentacji laureatki dokonał ks. Marek Smogorzewski, członek Rady Krajowej „Wspólnota Polska”, jednocześnie proboszcz Parafii Świętego Stanisława Kostki, nagrodę wręczył przewodniczący Kujawsko-Pomorskiego Oddziału Wojewódzkiego Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana” w Toruniu Kazimierz Jaworski. Po czym nastąpiło wydarzenie intelektualne, kulturotwórcze, bo tak można określić słowa wyrażone przez laureatkę Marię Gratkowską-Scarlini, a wdzięczni liczni goście honorowali ją listami gratulacyjnymi: m. in. prezes Wspólnoty Polskiej prof. Andrzej Stelmachowski, dyrektor Domu Polonii w Pułtusku dr Grzegorz Russak, wiązankami kwiatów, pozycjami Instytutu Wydawniczego PAX, książkami o regionie – Ziemi Dobrzyńskiej.

Uroczystości towarzyszył kiermasz prac rzeźbiarskich Stanisława Kuźmińskiego, były też do nabycia płyty CD „Ballady dobrzyńskie” i książki o Jerzym Pietrkiewiczu, tym który naszą historyczną Ziemię Dobrzyńską wpisał w literaturę europejską.

Na wniosek Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana” w Rypinie ówczesne władze, burmistrz Rypina Stefan Borowski i przewodnicząca Rady Miasta Rypin Daniela Kędziorska, przyznały Marii Gratkowskiej – Scarlini tytuł „Honorowy Obywatel Miasta Rypina”, podczas Dni Rypina 24 czerwca 2002 r.

– W dniu 11 stycznia br. o godz. 12:00 ks. prał. Tadeusz Zaborny odprawił, na prośbę rodziny, mszę św. z homilią nt. życia, zasług Marii Gratkowskiej – Scarlini, która będąc mieszkanką jednego z najpiękniejszych miast świata, serce zostawiła w Rypinie. Niech spoczywa w Bogu – podsumowuje Z. Rogowska.

(ak), fot. nadesłane