Z dziejów samorządu w Rypinie (1956-1970)

Ustawą z marca 1950 roku zlikwidowano w Polsce urząd burmistrza miasta, zastępując Przewodniczącym Prezydium Miejskiej Rady Narodowej

[Pierwsza część <<>>]

Zdecydowanie większą rolę w mieście odgrywała jednak Powiatowa Rada Narodowa, a szczególnie jej Prezydium z przewodniczącym na czele. Siedziba urzędu nadal mieściła się w budynku przy ulicy Warszawskiej 40. Większość spraw miejskich rozpatrywana była w ramach posiedzeń Prezydium PRN i sytuacja taka utrzymała się w zasadzie do 1975 roku. Samorządem w mieście była wprawdzie Miejska Rada Narodowa, ale jej decyzje ograniczane były w znacznym stopniu przez Prezydium Powiatowej Rady Narodowej.

Władysław Gumiński. Przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej. Urodził się w 1919 roku w Okalewie. Przed wojną uzyskał wykształcenie w zawodzie szewskim. Już w 1936 roku wstąpił do KZMP, od 1937 do KPP, w 1941 roku do Organizacji Przyjaciół Związku Radzieckiego, a następnie do Organizacji „Młot i Sierp”. Od lutego 1942 roku był członkiem PPR, a kiedy w 15 maja tegoż roku powstał Komitet Powiatowy tej partii, powołany został do oddziału dywersji. Wszedł również w skład Miejskiej Gwardii Ludowej. 12 stycznia 1944 roku został aresztowany przez gestapo i osadzony w obozie Mauthausen. W lipcu 1945 roku wrócił do kraju. Związał się wówczas z ruchem komunistycznym w szeregach PPR. W 1948 roku mianowany został kierownikiem Kina „Bałtyk”. W latach 1952-1954 otrzymał stanowisko wicedyrektora ds. społeczno-wychowawczych Szpitala Powiatowego w Rypinie, a w latach 1956-1960 pełnił funkcję kierownika Wydziału Zdrowia przy Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Rypinie. W lipcu 1956 roku otrzymał funkcję przewodniczącego MRN, a od stycznia do września 1957 roku Przewodniczącego Prezydium PRN w Rypinie i I sekretarza KP PZPR. W 1960 roku objął stanowisko prezesa Zarządu Spółdzielni Inwalidów w Rypinie, a następnie prezesa Spółdzielni Wielobranżowej. Odznaczony został Krzyżem Partyzanckim (1947), Odznaką Grunwaldzką (1968), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1969). 1 maja 1979 roku Miejska Rada Narodowa nadała mu tytuł Zasłużony dla Miasta Rypina. Zmarł 7 stycznia 1986 roku.

Miejską Radę Narodową Rypina w okres popaździernikowy wprowadzał jej przewodniczący Władysław Gumiński, powołany na to stanowisko po wydarzeniach poznańskich w sierpniu 1956 roku w celu wyciszenia nastrojów w mieście. Już 3 stycznia 1957 roku Gumiński przeszedł jednak na stanowisko sekretarza Komitetu Powiatowego PZPR w Rypinie, a funkcję przewodniczącego Prezydium MRN przejął Henryk Leśniewski. Urząd ten sprawował także krótko, ponieważ na sesji 5 października 1957 rok został odwołany na własną prośbę, a jego miejsce objął dotychczasowy zastępca przewodniczącego, Jan Nowatkowski, ale tylko jako pełniący obowiązki. 6 listopada 1957 roku MRN odwołała ze składu prezydium Jana Nowatkowskiego i na stanowisko to wybrano Jana Fałkowskiego. Nowym sekretarzem został Mieczysław Chojnowski. Taki skład Prezydium MRN utrzymał się już do kolejnych wyborów do rad narodowych w 1958 roku. W 1957 roku odbyły się wybory do Sejmu i wojewódzkich rad narodowych. W okręgu nr 11, do którego należało miasto Rypin, z miejsc pozamandatowych wystawieni zostali do Sejmu: Władysław Gumiński z Rypina (PZPR) i Szczepan Rumianek z Szafarni (ZSL) i oczywiście nie dostali się do parlamentu. Do Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy mandat otrzymał z okręgu rypińskiego Józef Gardecki (ZSL).

25 stycznia 1958 roku Sejm uchwalił nową ustawę o radach narodowych, która dała samorządom znacznie więcej uprawnień w planowaniu i zarządzaniu gospodarką. 2 lutego 1958 roku mieszkańcy Rypina wybrali 40 radnych: Jana Głowińskiego, Jana Siatkowskiego, Antoniego Wiśniewskiego, Jan Fałkowskiego, Bogdana Szczerkowskiego, Edwarda Nagórnewicza, Jana Sławińskiego, Henryka Bonowicza, Tadeusza Krajnika, Jana Redlewskiego, Kazimierza Małeckiego, Teresę Fałkowską, Mieczysława Chojnowskiego, Stefana Jesionkowskiego, Stanisława Gabryszewskiego, Jana Markuszewskiego, Kazimierę Przeczewską, Jana Kraszewskiego, Lecha Taborka, Stanisława Konojackiego, Tadeusza Gutkowskiego, Zdzisława Ptaszyńskiego, Irenę Rupińską, Romualda Wierzchowskiego, Szczepana Łydzińskiego, Janusza Skowrońskiego, Jana Grajkowskiego, Stanisława Chmurzyńskiego, Kazimierza Kruszyńskiego, Ryszarda Pawińskiego, Mieczysława Markuszewskiego, Zdzisława Nowakowskiego, Czesława Kuligowskiego, Stanisława Dybanowskiego, Józefa Bełkowskiego, Halinę Ogłodzińską, Franciszka Wiśniewskiego, Jana Czajkowskiego, Bolesława Staśkiewicza i Mieczysława Cieplińskiego.

I sesja MRN po wyborach odbyła się 13 lutego 1958 roku. Przeprowadzono wówczas wybór Prezydium MRN, w skład którego weszli: Jan Fałkowski jako przewodniczący, Stanisław Dybanowski – zastępca przewodniczącego, Mieczysław Chojnowski – sekretarz, Jan Głowiński – członek, Bolesław Staśkiewicz – członek. Powołano 9 stałych komisji: finansowo-budżetową, porządku i bezpieczeństwa publicznego, budownictwa i gospodarki komunalnej, handlu, kultury i oświaty, zatrudnienia i pomocy społecznej, rolną, mieszkaniową, mandatową. 12 maja 1958 roku MRN odwołała Mieczysława Chojnowskiego z funkcji sekretarza prezydium, a powołała na to stanowisko Jana Redlewskiego. Wkrótce później odwołano także zastępcę przewodniczącego Stanisława Dybanowskiego, a na jego miejsce wybrano Jana Głowińskiego. Skład taki utrzymał się do 18 stycznia 1961 roku, kiedy to na własną prośbę ustąpił ze stanowiska sekretarza Jan Redlewski i funkcję tę objął Zygmunt Lewandowski.

Jan Fałkowski. Przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej. Urodził się w 1930 roku w Linnem koło Rypina. W okresie wojny ukończył szkołę podstawową a następnie średnią ogólnokształcącą szkołę zawodową w Suszu. W latach 1950–1953 odbywał zawodową służbę wojskową w Dowództwie Wojsk Lotniczych w Warszawie. W 1957 roku zamieszkał w Rypinie, gdzie otrzymał funkcję zastępcy kierownika Wydziału Zdrowia. W listopadzie tegoż roku wybrany został przewodniczącym Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Rypinie. W 1965 roku zrezygnował z funkcji przewodniczącego i przeszedł do pracy w Zarządzie Powiatowym Ligi Obrony Kraju. W 1966 roku mianowany został na stopień porucznika. Do końca lat osiemdziesiątych pracował jako kierownik Biura i Oddziału Ligi Obrony Kraju w Rypinie i jednocześnie Prezes Ligi Przyjaciół Żołnierza i Związku Inwalidów Wojennych oraz działacz Klubu Oficerów Rezerwy. Był także aktywnym działaczem Związku Harcerstwa Polskiego, pełniąc między innymi funkcję Komendanta Hufca ZHP w Brodnicy, kierował także punktem szkoleniowym dla opiekunów drużyn harcerskich w Rypinie, obejmującym powiat Brodnica, Rypin i Lipno. Posiadał stopień podharcmistrza. W latach 1962-1973 pełnił funkcję prezesa Ochotniczej Straży Pożarnej w Rypinie. W 1974 roku mianowany został do stopnia kapitana, a po zakończeniu pracy w LOK, w tymże stopniu przeniesiony do rezerwy. W 1982 roku wyróżniony Złotą Odznaką Za Zasługi Dla Województwa Włocławskiego, w 1982 roku odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Wielokrotnie wyróżniany odznaczeniami wojskowymi i medalami Zarządu Głównego LOK, w 1994 roku „Za Szczególne Zasługi na Rzecz Ligi Obrony Kraju”. Po zakończeniu pracy zawodowej realizował swoją pasję, zainteresowanie i umiłowanie do starych zegarów, prowadząc działalność rzemieślniczą jako mistrz zegarmistrzowski. Zmarł 4 października 2002 roku i pochowany został na cmentarzu parafialnym w Rypinie. Pozostawił synów: Janusza, i Andrzeja, generała broni, doktora nauk ekonomicznych, przedstawiciela Polski przy Komitetach Wojskowych NATO i Unii Europejskiej. 

W kwietniu 1961 roku odbyły się kolejne wybory do Sejmu i rad narodowych. Podobnie jak poprzednio, do Miejskiej Rady Narodowej wybrano 40 radnych. Kandydatów wysuwał Front Jedności Narodu, a w komunikacie po wyborach stwierdzono, że społeczeństwo miasta oddało w ponad 99% swe głosy na tę listę (innej nie było). W skład rypińskiej Miejskiej Rady Narodowej weszli wówczas: Józef Bełkowski, Stanisław Dybanowski, Jan Fałkowski, Stanisław Gabryszewski, Albin Główczewski, Jan Markuszewski, Zenon Michalski, Edward Nagórnewicz, Halina Ogłodzińska, Zdzisław Ptaszyński, Bolesław Staśkiewicz, Lech Taborek, Antoni Wiśniewski, Józef Wróbel, Jan Ziółkowski, Tadeusz Gutkowski, Helena Grabowska, Zofia Jędrzejewska, Bronisław Kaczmarski, Zygmunt Lewandowski, Stanisław Borkowski, Jan Fałkowski, Jan Gabryszewski, Jan Głowiński, Nina Gołąb, Janina Michalska, Jan Mikulski, Zbigniew Nowakowski, Franciszek Przeczewski, Jan Redlewski, Bogdan Szczerkowski, Romuald Wierzchowski, Jan Wiśniewski, Czesław Waśkiewicz, Zenobia Żołnowska, Jan Grajkowski, Stefan Jesionkowski, Janina Klejnowska, Jan Kraszewski, Marian Mariański. W wyborach do Sejmu z Rypina (okręg 13 z siedzibą w Grudziądzu) wystawiono jako kandydata Adama Piątkowskiego (PZPR), inspektora oświaty, jednak na tzw. miejscu pozamandatowym.

27 kwietnia 1961 roku, na I sesji nowo wybranej Rady, powołano Prezydium MRN w składzie: Jan Fałkowski – przewodniczący, Jan Głowiński – zastępca przewodniczącego, Zygmunt Lewandowski – sekretarz prezydium, Bolesław Staśkiewicz – członek prezydium, Jan Kraszewski – członek prezydium. Powołano także komisje stałe rady: finansów, budżetu i planu – przewodniczący Stanisław Dybanowski, bezpieczeństwa i porządku publicznego – przewodniczący Edward Nagórnewicz, mieszkaniową – przewodniczący Halina Ogłodzińska, gospodarki komunalnej i budownictwa – przewodniczący Jan Grajkowski, handlu i zaopatrzenia – przewodniczący Tadeusz Gutkowski, zdrowia i opieki społecznej – przewodniczący Jan Mikulski, rolna – przewodniczący Antoni Wiśniewski, kultury i oświaty - przewodniczący Romuald Wierzchowski. W składzie takim Prezydium MRN pracowało do 7 lipca 1962 roku, kiedy to odwołano Zygmunta Lewandowskiego z funkcji sekretarza, a na jego miejsce powołano Henryka Grabowskiego. Już 25 kwietnia 1963 roku sekretarzem prezydium został Aleksander Czarnecki. 11 marca 1965 roku odwołany został na własną prośbę z funkcji Przewodniczącego MRN Jan Fałkowski i stanowisko to powierzyła Rada Janowi Rupińskiemu. Było to już jednak na kilka miesięcy przed nowymi wyborami do rad narodowych.

30 maja 1965 roku odbyły się kolejne wybory do Sejmu i rad narodowych. Wybrano wówczas Miejską Radę Narodową w Rypinie w składzie: Włodzimierz Jasiński, Stanisław Sławkowski, Zofia Czajkowska, Czesław Waśkiewicz, Jan Grajkowski, Florentyna Grabowska, Romuald Wierzchowski, Bolesław Staśkiewicz, Antoni Wiśniewski, Zofia Suchecka, Irena Piotrowska, Stefan Jesionkowski, Jan Markuszewski, Jan Głowiński, Irena Gontarek, Zdzisław Ptaszyński, Janina Michalska, Jan Wilkanowski, Janina Klejnowska, Marian Mariański, Tadeusz Gutkowski, Aleksander Czarnecki, Helena Grabowska, Henryk Dedoński, Józef Wilkosz, Albin Główczewski, Bronisław Kuczmarski, Józef Bytner, Edward Warszawski, Lucjan Niedbalski, Stanisław Dybanowski, Stanisław Gabryszewski, Franciszek Przeczewski, Józef Michalski, Edward Nagórnewicz, Piotr Reszkiewicz, Stefan Rogacki, Jan Rupiński, Michał Hrynkiewicz, Tadeusz Łukaszewski. Na I organizacyjnej sesji 5 czerwca 1965 roku Miejska Rada Narodowa wybrała Prezydium MRN w składzie: Jan Rupiński – Przewodniczący Prezydium, Jan Głowiński, zastępca przewodniczącego, Aleksander Czarnecki – sekretarz, Bolesław Staśkiewicz i Stefan Rogacki – członkowie Prezydium. W wyborach do Sejmu 1965 roku z Rypina (okręg 13 z siedzibą w Grudziądzu) wystawiono jako kandydata Stanisława Zasimowicza (PZPR), wówczas nauczyciela w rypińskim LO, jednak na tzw. miejscu pozamandatowym.

Jan Rupiński. Przewodniczący Miejskiej Rady Narodowej. Urodził się w 1925 roku w Łapinożu. Od 1953 roku pracował w Państwowym Związku Gminnych Spółdzielni w Brodnicy, a od 1961 roku w Rypinie. W 1963 roku wybrany został Przewodniczącym Miejskiej Rady Narodowej w Rypinie i funkcję tę pełnił do 1971 roku. Następnie pracował w Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Rypinie, a od 1977 roku na stanowisku prezesa GS w Rogowie. W 1977 roku zatrudniony został w Fabryce Akcesoriów Meblowych w Rypinie. Na emeryturę przeszedł w 1985 roku. Zmarł w 1999 roku.

Samorząd z lat 1965-1969 przeprowadził wiele inwestycji w mieście, szczególnie w okresie obchodów 900-lecia Rypina w 1966 roku. Gruntownie zmieniono wygląd ulic i chodników, zapoczątkowano asfaltowanie dróg miejskich. Rozpoczęto budowę przedszkola przy ulicy Młyńskiej. Przebudowano gruntownie most na Rypienicy przy ulicy Kościuszki. Powstały nowe pawilony usługowe przy ulicy Mławskiej, Warszawskiej i Nowym Rynku, należące do Spółdzielni Wielobranżowej, Spółdzielni Inwalidów i PSS. Rozpoczęto budowę budynku administracyjnego Spółdzielni Inwalidów przy ulicy Mławskiej oraz ZGM przy Orzeszkowej. Rozbudowano budynek należący do Prezydium Powiatowej Rady Narodowej przy ulicy Warszawskiej. Uruchomiono w Rypinie Rejon Energetyczny i wprowadzono do planu budowy Rozlewnię Gazu Płynnego. Z inicjatywy MRN podjęto wiele czynów społecznych, m. in. w ten sposób położono sieć wodociągową przy ulicach Piaski, Bojowników PPR, Polnej, Ogrodowej. W czynie społecznym wykonano widownię przy Muszli Koncertowej, pomnik 900-lecia Rypina, zelektryfikowano osady Bielawy i Kostrzał, zbudowano w znacznej części Dom Nauczyciela i przedszkole przy ulicy Młyńskiej. Rada odbyła w tej kadencji 40 posiedzeń, a Prezydium MRN 76. Miejskiej Radzie Narodowej podporządkowane były jednak tylko w mieście MPGK, MPRB i ZGM. Pozostałe zakłady w mieście kontrolowała Powiatowa Rada Narodowa.

Wybory z 1 czerwca 1969 roku wyłoniły 40 radnych następnej Miejskiej Rady Narodowej w Rypinie. Przez kolejne 4 lata w Radzie zasiadali: Jan Głowiński, Irena Piotrowska, Albin Główczewski, Stanisław Dybanowski, Irena Gontarek, Zygmunta Bojanowska, Stefan Lewandowski, Bronisław Czarnecki, Roman Stankowski, Bolesław Staśkiewicz, Marian Skrok, Franciszek Przeczewski, Jan Rupiński, Tadeusz Małecki, Stefan Jesionkowski, Marian Siatkowski, Jan Grajkowski, Józef Wilkosz, Franciszek Lipski, Józef Borek, Janusz Marynowski, Jan Markuszewski, Stanisław Gabryszewski, Jan Bartoszyński, Czesław Waśkiewicz, Bronisław Kuczmarski, Włodzimierz Goślicki, Euzebiusz Śliwiński, Helena Garbowska, Aleksander Czarnecki, Mieczysław Ratajczak, Zofia Czajkowska, Stanisława Stasiak, Henryk Dedoński, Stefan Rogacki, Janina Klejnowska, Adam Kubiak, Józef Bytner, Tadeusz Bojarski, Władysław Sobierajski. Radni na pierwszej sesji 13 czerwca 1969 roku złożyli ślubowanie o treści: Ślubuję uroczyście jako radny pracować dla dobra narodu polskiego i pogłębiać jego jedność, przyczyniać się do umacniania więzi władzy państwowej z ludem pracującym, troszczyć się o jego sprawy, nie szczędzić swoich sił dla wykonania zadań Rady Narodowej.

Sposób przeprowadzenia tzw. kampanii i samych wyborów, omówiony przez przewodniczącego Miejskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu Mariana Skroka na I sesji, pokazuje występującą nadal socjalistyczną farsę wyborczą. Społeczeństwo Rypina zdało obywatelski egzamin i wypełniło patriotyczny obowiązek – czytamy w sprawozdaniu z wyborów 1969 roku. Zgodnie z ordynacją wyborczą partie polityczne wytypowały 52 osoby na kandydatów do MRN. Listy zawierały tzw. miejsca mandatowe, z których, ze względu na przyjęty sposób głosowania bez skreśleń, automatycznie wchodziło się do rady. Kandydaci byli następnie przedmiotem dyskusji na zebraniach partyjnych przy udziale przedstawicieli Miejskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu. Uczestniczyli także w spotkaniach z wyborcami. Miasto podzielono na obwody głosowania w siedzibach: Domu Rzemiosła, Szkole Podstawowej nr 1, Straży Pożarnej i Liceum Ogólnokształcącym. Obwód głosowania był także w szpitalu. Na kilka dni przed wyborami wyłożono listy wyborców, których sprawdzanie przez mieszkańców Rypina traktowane było prawie na równi z wyborami, a udział społeczeństwa oceniany w sposób procentowy. Okazało się, że listy sprawdziło 97% mieszkańców, co uznano za niezbyt zadowalające. W ostatnim dniu przed wyborami w zakładach pracy zorganizowane zostały masówki, w których, jak podano w sprawozdaniu, wszyscy poparli program Frontu Jedności Narodu i zamanifestowały słuszność polityki naszej partii, a były wypadki, że załogi postanowiły masowo w godzinach rannych oddać swoje głosy na program i kandydatów FJN. Należy dodać, że był to jedyny program. 1 czerwca lokale wyborcze otwarte były od godziny 6 do 22. Osoby starsze i chore dowożone były do lokalu głosowania samochodami.

W komunikacie powyborczym podano, że w wyborach w Rypinie wzięło udział 99,8% wyborców, a wynik ten był lepszy od poprzednich o 0,2%. Prawie wszyscy oddali głosy bez skreśleń. Zanotowane zostały osoby, które skorzystały z pomieszczenia za kotarą, ale przypadki te określono jako sporadyczne. Do Rady wybrano z PZPR – 23 osoby, ZSL 3, SD 4, bezpartyjnych 10. Na 40 radnych 25 było pracownikami umysłowymi, w tym 3 nauczycieli, 4 sprzedawców, 1 lekarz, 6 robotników, 7 rzemieślników. 1 czerwca 1969 roku odbyły się także wybory do Sejmu. Z Rypina (okręg 13 z siedzibą w Grudziądzu) nie wystawiono tym razem żadnego kandydata. Na tzw. miejscu pozamandatowym znalazł się z powiatu Stanisław Jankowski, członek prezydium GRN w Świedziebni.
Pierwszą sesję po wyborach otworzył Jan Rupiński, dotychczasowy Przewodniczący MRN. Wybory nowego przewodniczącego rady były przeprowadzane w tzw. demokratyczny sposób. Przewodniczący Komitetu Miejskiego Frontu Jedności Narodu Marian Skrok, jednocześnie sekretarz KP PZPR, zgłosił kandydatury: na przewodniczącego MRN Jana Rupińskiego, zastępcę przewodniczącego Jana Głowińskiego, sekretarza Aleksandra Czarneckiego i członków prezydium: Stefana Rogackiego i Bolesława Staśkiewicza.

Wybrano komisję skrutacyjną, przeprowadzono wybory, w których oczywiście wszyscy radni poparli wniosek. Nowo wybranemu przewodniczącemu nie pozostało nic innego, jak tylko podziękować za wybór. Następnie radny Albin Główczewski zgłosił kandydatów, uzgodnionych wcześniej, na przewodniczących komisji. Przewodniczącym komisji zaopatrzenia ludności został Tadeusz Małecki, komisji zdrowia, opieki społecznej i zatrudnienia Marian Siatkowski, komisji oświaty i kultury Franciszek Przeczewski, komisji budżetu i finansów Bolesław Staśkiewicz, komisji ochrony porządku i bezpieczeństwa publicznego Albin Główczewski, komisji budownictwa i gospodarki komunalnej Stanisław Dybanowski. W skład każdej z komisji dokooptowano osoby spoza rady, a związane zatrudnieniem w mieście z tematyką jej pracy.

Piotr Gałkowski