Burmistrz z Rypina na Alasce

9 kwietnia 1916 roku mieszkańcy miasta Haines na Alasce wybrali na burmistrza pochodzącego z naszego miasta Salomona Rypinskiego

Alaska stała się 49. stanem USA dopiero w 1959 roku. Wcześniej, do 1912 roku, stanowiła tzw. Terytorium Alaski. Własnością rządu Stanów Zjednoczonych została w wyniku transakcji handlowej z carem Rosji Aleksandrem II. W 1867 roku, za cenę 7,2 mln dolarów, Rosjanie pozbyli się tego biednego, nieprzyjaznego ludziom obszaru, trudnego do zarządzania z innego kontynentu. 
Polacy współtworzyli historię Alaski. Gubernatorami byli tam Szymon Janowicz (1818-1820) i Stefan Wojewódzki (1854-1859), zaś pierwszym amerykańskim administratorem został Włodzimierz Krzyżanowski. Salomon Rypinski najpierw próbował życia w kilku innych stanach, zanim dotarł na Alaskę.

Nazwisko od urzędnika

Nasz bohater urodził się 15 kwietnia 1859 roku w Rypinie. Pochodził z dość zamożnej rodziny żydowskiej. Jak uważa Paweł Ptaszyński, pochodzący z Rypina badacz losów krajana, nazwisko Rypin, ew. Rypiński, otrzymał dziadek Salomona ok. 1809 roku. Nadał je urzędnik w ramach procedury porządkowania stanu ludnościowego, gdyż wielu Żydów na ziemi dobrzyńskiej nie posiadało wtedy nazwisk, a to komplikowało kwestie podatkowe i utrudniało pobór do wojska. Tak więc urzędnik wymyślał nazwiska i od jego wyobraźni oraz taktu zależało, jak będą się podpisywać przyszłe pokolenia. Bywało tak, że nazwisko nadawano od nazwy miejsca zamieszkania, zwłaszcza, jeśli dany człowiek był wyraźnie łączony z miejscowością. Można więc wnioskować, że rodzina przyszłego burmistrza była z Rypinem związana już wcześniej. Jest też prawdopodobne, że więcej żydowskich familii otrzymało nazwisko Rypin, Rypiński. 

Co ciekawe, Salomon – jako jedyny z braci – nazywał się Rypiński, pozostali nosili nazwisko Rypin. Jak sam tłumaczył, wynikało to z zasady starszeństwa w rodzinie i, dzięki końcówce -ski, nawiązywało do szlacheckości. Rodzicami Salomona byli Hirsz Rypiński i Malka King. Jego młodsze rodzeństwo stanowili: Morris, Charles, Robert, Gabriel i siostra Leja (Leah, Yetta). Zdaniem Ptaszyńskiego: „Biografia Salomona Rypińskiego jest w wielu aspektach trudna do przeprowadzenia. Liczne dane w jego życiorysie pochodzą z ust samego Salomona i z braku źródeł niemożliwa jest ich weryfikacja. Trzeba bowiem przyznać, że żydowski rypinianin miał wielką łatwość ubarwiania życiorysu i budowania na tym kolejnych etapów swojej kariery.” 

Edukacja i talenty

Podobno Salomon uczęszczał do prywatnych szkół, dzięki czemu otrzymał dobre wykształcenie, także w zakresie rysunku i kaligrafii (te umiejętności potwierdzi dalsza kariera). Miał ukończyć szkołę kadetów, uzyskując stopień podporucznika kawalerii. Nie wstąpił jednak do wojska, rzekomo z powodu zbyt młodego wieku. 

W 1870 r. przybył do Ameryki, gdzie czekała na niego część rodziny. Można przypuszczać, że emigracja miała charakter ekonomiczny. Pierwszym miejscem pobytu młodego Sola Rypinskiego (tak często się podpisywał) w Ameryce było Shrevport w Luizjanie. Miał się tu, wraz z braćmi, zajmować handlem. W 1873 roku padł ofiarą epidemii żółtej febry i w trosce o zdrowie przeniósł się na zachód Stanów, do Sacramento w Kalifornii. Parał się tam grafiką i malarstwem. Otworzył nawet własne studio. Brał udział w wystawach i targach stanowych, a zaprojektowane przez niego godło loży masońskiej otrzymało pierwszą nagrodę na targach w Oregonie, gdzie sprowadził się i zamieszkał w Salem. 

Wydaje się, że Rypinski nie był typem pobożnego Żyda i tak jak reszta rodziny odeszła od swoich pierwotnych imion, on poszedł dalej, wiążąc się na stałe z masonerią. Członkiem loży masońskiej został w 1878 roku, zdobywając w następnych latach kolejne wtajemniczenia i stopnie masońskie. Na zachowanych zdjęciach często widać go w mundurze masońskim. 

Jego słabość do munduru była na tyle silna, że choć przez sześć lat pobytu w Oregonie zajmował się różnymi rzeczami, m.in. handlował (w prowadzonym przez niego magazynie o nazwie Webfoot, jak zapisano w zachowanej polisie ubezpieczeniowej z 1882 roku, sprzedawano lokalne sery, rosyjski kawior, wędzone sardynki i cygara), to jednak wstąpił do policji stanowej, awansując do stopnia pułkownika. Umożliwiło mu to pełnienie zaszczytnej acz honorowej funkcji adiutanta gubernatora stanu Oregon W.W. Thayera. Do jego obowiązków należało np. głośne oznajmianie przybycia gubernatora do miejsca, w którym odbywała się audiencja lub spotkanie towarzyskie. Konstytucja stanu zezwalała gubernatorowi na powołanie czterech adiutantów w stopniu lieutenant colonel. Tytułu pułkownika Rypinski używał do końca życia. 

Ku Alasce

Jeszcze w Oregonie Rypinski zaprzyjaźnił się z Maxem Prachtem, szefem wielkiej przetwórni łososia na południowo-wschodniej Alasce, a później znanym badaczem obyczajów tego terytorium. Dało to prawdopodobnie impuls do kolejnej zmiany w jego życiu. Najpierw pułkownik Rypinski wziął udział w ekspedycji Frederica Schwatki badającej rzekę Jukon, a w 1884 roku przybył do miasta Sitka na Alasce. Podjął pracę urzędnika w kancelarii prokuratora okręgowego E.W. Hasketta, a rok później został skierowany jako nauczyciel do szkoły prezbiteriańskiej w Kodiak. Nie dotarł tam jednak. Próbował dwukrotnie w 1885 roku dopłynąć statkiem do miejsca pracy, ale sztormy uniemożliwiły sfinalizowanie podróży. W tej sytuacji komisarz edukacji dr Sheldon Jackson przydzielił Rypinskiego do miejscowości Unalaska. Tam nauczał przez rok, a przez kolejne dwa lata robił to w Haines. 

Sol był lubianym nauczycielem, a jak wspominał jeden z mieszkańców Haines, twórca lokalnego muzeum Lib Hakkinen, uczniowie Rypinskiego wyróżniali się tym, że mówili po angielsku z polskim akcentem. Szkołę w Haines zamknięto. Rypinski został dozorcą składów należących do Alaska Packers Association, a następnie przeniósł się do Chilkat, gdzie w 1890 roku został zatrudniony w firmie Franka Poindextera produkującej kajaki. Później otworzył własną faktorię pocztową oraz urząd pocztowy w Chilkat, który funkcjonował do 1899 roku. W latach 1899-1900 pracował jako U.S. Commissioner dla dystryktu Alaska. Było to wysokie, lokalne stanowisko w departamencie sprawiedliwości. Do jego obowiązków należało m.in. prowadzenie i poświadczanie zmian stanu cywilnego obywateli. Dokumenty podpisane przez niego są przechowywane w Sheldon Muzeum w Haines.

W całym tym okresie Rypinski był niebywale aktywny. Był pocztowcem, notariuszem, pośrednikiem handlu nieruchomościami, kartografem, a jak trzeba było, to i znachorem. I ciągle malował. Ta aktywność, uczciwość i zaangażowanie w sprawy społeczne sprawiły, że w 1899 roku został delegatem na pierwszą konwencję Terytorium Alaska w Juneau. 9 października wygłosił tam płomienną mowę dotyczącą historii Alaski i oczekiwań jej mieszkańców od Kongresu i władz federalnych. Gazeta „Douglas Island News” opublikowała jego biogram ze zdjęciem, nazywając go doskonałym mówcą oraz aktywnym i cenionym działaczem dystryktu.

Rozwód z biznesem

Salomon Rypinsky należał do pierwszych osadników w Haines. Badał te tereny i opisywał, pomagał Indianom. Zainwestował pieniądze w zakup gruntów w mieście, ale stracił je wskutek bezwzględnej batalii prawnej z silniejszymi od siebie. W kwietniu 1899 roku ogłosił bankructwo, podupadł też na zdrowiu. Te niepowodzenia sprawiły zapewne, że próbował w 1900 roku opuścić Alaskę, by założyć nowe biznesy w Portland. Jednak szybko wrócił do Haines, ale przestał inicjować działania gospodarcze. Jego przeznaczeniem okazała się praca i służba publiczna, a także polityka. 

W 1908 roku został dyrektorem szkoły w Haines, a w 1910 roku uzyskał wymarzone obywatelstwo amerykańskie, co poświadcza fotografia przechowywana w lokalnym muzeum. Apogeum kariery Salomona Rypinskiego był jego wybór na urząd burmistrza Haines 9 kwietnia 1916 roku. Mało wiemy o jego konkretnych poczynaniach jako burmistrza. Niewiele wiadomo też o jego stanie rodzinnym, poza tym ,że umierał jako wdowiec. 

Można mieć nadzieję, że tę historię da się jeszcze uzupełnić. Ale pewne fakty dobitnie świadczą, że Sol dobrze zapisał się w pamięci mieszkańców alaskańskiego miasteczka ten przybysz z daleka, z małego miasteczka w ziemi dobrzyńskiej, którego nazwę nosił z dumą w nazwisku, a pewnie i w sercu. W jednym z biogramów napisano: „Powiedziano o pułkowniku Rypinskim, że uczynił dla Indian więcej niż którykolwiek biały człowiek, który przybył na Alaskę. Jest dla nich wszystkich przyjacielem i przychodzą do niego zawsze w razie choroby lub kłopotów.” 

Salomon Rypinski zmarł w wyniku zapalenia płuc 21 marca 1927 roku. Pogrzeb w rycie masońskim odbył się na Jones Point Cemetery, a dokładne miejsce pochówku jest nieznane. Wdzięczni mieszkańcy Haines upamiętnili go, nadając najwyższemu wzniesieniu w okolicy nazwę Mount Rypinsky (Góra Rypińskiego), a w haineskim muzeum jest czynna stała ekspozycja z pamiątkami po naszym krajanie. 
 

(ToB)
Na podst. artykułu Pawła Ptaszyńskiego „Salomon Rypinski… pionier i odkrywca Alaski”, zamieszczonego w I tomie Rocznika Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej z 2009 roku